Przedwojenny świat kabaretu na powojennych scenach – Edward Dziewoński

Przedwojenny świat kabaretu na powojennych scenach – Edward Dziewoński

Edward Dziewoński urodził się w 1916 roku w Moskwie. Jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej, w 1937 roku, ukończył Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie. Karierę aktorską rozpoczął w łódzkich teatrach (m.in w Miejskim, Syrenie, Kameralnym Domu Żołnierza). Na ekranie pojawił się po raz pierwszy w 1946 roku, w roli gestapowca w Zakazanych piosenkach Co dość może zaskakiwać miłośników jego słynnego kabaretu, pierwsze wybitne kreacje aktorskie Dzieńskiego były kreacjami dramatycznymi; wcielił się on mianowicie w okrutnego hitlerowskiego lekarza w Oswięcimiu w filmie Wnady Jakubowskiej Ostatni etap (1947).

Następnie Dziewoński, wciąż grając w teatrach, już w warszawskich (Narodowy, Ateneum, Wagabunda), pojawił się w, przez wielu uważanym za najważniejszy film Polskej Szkoły Filmowej, dziele Andrzeja Munka, w Eroice(1957). Stworzył w tym filmie przejmującą, wbijającą w fotel kreację, niewątpliwie jedną z najlpeszych w historii polskiego kina w ogóle. Cwaniak i konformista, Dzidziuś Górkiewicz, który wciągnięty w sam środek wydarzeń wielkiej wagi (trwa Powstanie Warszawskie), angażuje się ostatecznie w sposób świadomy w walkę i powraca do płonących ruin Warszawy.

Ponownie wystąpił u Munka w 1959, epizodyczną rolą Jelonka w Zezowatym szczęściu niejako nawiązując do Eroiki. Wystąpił także m.in. w Żonie dla Australijczyka Stanisława Barei, w Dzięciole Jerzego Gruzy czy w Dolinie Issy Tadeusza Konwickiego. Jego ostatnim filmem był Straszny sen Dizdziuszia Górkiewicza Kazimierza Kutza z 1993 roku. W tym samym czasie Dziewoński nieprzerwanie występował w warszawskich teatrach, partnerując między innymi Tadeuszowi Łomnickiemu i Mieczysławowi Czechowiczowi w słynnej Karierze Arturo Ui. Był aktorem kompletnym. Doskonały w komedii i dramacie napisał o nim Wojciech Młynarski. A jednak — przynajmniej w filmie, poza filmami Kutza, Jakubowskiej i Munka nie zagrał nigdy dużej roli.

Oczywiście jednak pisząc o Dziewońskim, nie lekceważąc jego dorobku filmowego, należy zatrzymać się przy wielkiej roli, jaką odegrał jako założyciel i spiritus movens kabaretu Dudek, jako jego aktor i reżyser. Przede wszystkim Dudek, bo tak nazywali go przyjaciele, miał niesamowitą zdolnosć do wynajdywania wśród młodych arytystów prawdziwych diamentów, które szlifował w swej kabaretowej kuźni. Natomiast artyści znani i uznani sami chętnie występowali u jego boku. Kabaret Dudek stanowił w okresie swej swietnośi (istniał w latach 1964- 1974) epicentrum polskiej bohemy artystycznej. Od nazwisk, jakie przeiwnęły się przez tę kabaretową scenę, mozna dostać zwrotu głowy: Irena Kwiatkowska, Stanisław Tym, Agnieszka Osiecka, Mieczysław Czechowicz, Wiesław Gołas, Wiesław Michnikowski, Wojciech Młynarski, Anna Seniuk, Lepolold Tyrmand, Jan Kobuszewski…

Do legendy przeszło Dudkowe poczucie humoru, charakterystyczny timbre głosu (który Młynarski nazywa kogutem/i>),słynna konferansjerka (nawet na koncertach jazzowych!). O jego utarczkach z cenzurą powstawały apokryfy — rozwiazywał je Dziewoński na swój błyskotliwy sposób. Posyłał na przykład na rozmowę Kobuszewskiego i Gołasa, którzy odgrywali przed skonsternowanym urzędnikiem skecz albo poili go alkoholem. Jednak zazwyczaj starał się Dudek by socjalizm zostawiać za oknem. W każdej przecież — i z każdej rzeczywistości można się śmać.

Poproszony kiedyś o nazwanie swej najważniejszej cechy, odparł bez namysłu:samotność. A jednak nie był smutnym klaunem, zamyślonym Stańczykiem, który widzi więcej. Był aktorem. Kochał się smiać. Jak powiedział kiedyś z typową dla siebei autoirionią, jesteśmy na ziemi, żeby się pośmiać. Nie będziemy mogli ani w czyśćcu, ani w piekle. A w niebie nie będzie wypadało”.

Bibliografia:
Filmweb.pl — stan z dnia 15.06.2008
Filmpolski.pl – stan z dnia 15.06.2008
http://www.teatry.art.pl/portrety/dziewonski_ed/wdud.html —stan z dnia 15.06.2008

http://www.swiatksiazki.pl/wcsstore/SwiatKsiazki/Attachment/306041.pdf — stan z dnia 15.06.2008
Encyklopedia kina, red. Tadeusz Lubelski, Kraków, 2003
Małgorzata Kurowska 2008.07.30

Share

Written by:

3 883 Posts

View All Posts
Follow Me :