Magdalena Abakanowicz stworzyła zupełnie nową kategorię rzeźby, która nosi w sobie cechy miękkiej i zwykle bezkształtnej tkaniny, barwnego obrazu oraz formy przestrzennej. Zanim jednak do tego doszło zajmowała się ona rysowaniem i malowaniem obrazów, na których defragmentaryzacja ludzkiego ciała miała być próbą odpowiedzi na pytania dotyczące kondycji psychicznej człowieka.
Magdalena Abakanowicz urodziła się w 1930 roku w podwarszawskich Falentach. W latach 1950-1954 studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie kształciła się pod kierunkiem Marka Włodarskiego. Lata spędzone na edukacji artystycznej dały Magdalenie Abakanowicz gruntowne przygotowanie do wykonywania zawodu malarza oraz wiedzę z zakresu twórczego wykorzystywania tkanin.
Po ukończeniu studiów tworzyła ona kompozycje, które nanosiła gwaszem na kartony oraz płótna. Ten krótki epizod malarski nie był ostatnim w twórczości Magdaleny Abakanowicz. Jednak na początku kariery artystycznej, a dokładniej w latach sześćdziesiątych, dość szybko porzuciła sztukę dwuwymiarową na rzecz przestrzennych konstrukcji z tkanin. Te niezwykłe twory charakteryzowały się użyciem wyrazistych barw oraz nietypowymi dla tkanin kształtami. Artystyczne płótna Magdaleny Abakanowicz, nazwane abakanami, to formy przestrzenne, których trójwymiarowość była dodatkowo podkreślona poprzez rozpięcie rogów tkanin pod sufitami galerii. Abakany nawiązują swoim wyglądem do tworów natury – w zależności od kąta patrzenia przypominają one ogromnych mieszkańców puszczy, owadzie skrzydła lub kwiatostany tropikalnych roślin. Inspiracje światem przyrody są widoczne również w późniejszych dziełach artystki, lecz to właśnie rzeźby z tkanin przyniosły malarce sławę i uznanie. Abakany były prezentowane publiczności na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie w 1962 roku, a później także w Sao Paulo, gdzie zdobyły złoty medal.
Od tej pory artystka poświęciła się niemal całkowicie tworzeniu form przestrzennych z tkanin, a później również rzeźb z drewna, brązu, aluminium, ceramiki i kamienia. Magdalena Abakanowicz wystawiała zwykle całe serie dzieł, które w otoczeniu podobnych sobie form wywierały jeszcze większe wrażenie na publiczności i krytykach. Najsłynniejsze cykle prac artystki nosiły takie tytuły, jak: „Struktury organiczne”, „Alteracje”, „Głowy”, „Plecy”, „Gry wojenne” i „Nierozpoznani”.
Niektóre nazwy dzieł odnosiły się bezpośrednio do ludzkich części ciała – motyw defragmentaryzacji człowieka na cały szereg mniejszych członków dość często przewija się w twórczości Magdaleny Abakanowicz. Artystkę intryguje relacja cielesnej powłoki człowieka z jego psychiką i duchowością. Rozpatruje ona fizyczność nie tylko jako interesującą „tkaninę” złożoną z wielości warstw skóry i różnorodności kształtów, ale również materię, która ogranicza sferę duchową i zamyka ją, izolując tym samym od zewnętrznego świata. Ciała rzeźbione i malowane przez artystkę stwarzają wrażenie tworów źle skrojonych, które uwierają noszących je ludzi, a czasami wręcz ciążą im swoim niedopasowaniem. Tak więc twarze Magdaleny Abakanowicz przypominają raczej maski – płachty nakładane na prawdziwe oblicze człowieka, które staje się coraz bardziej zmęczone noszeniem sztucznego przybrania. Zjawisko to jest najlepiej widoczne na przykładzie obrazów i rysunków malarki – szczególnie godne uwagi są tutaj dzieła z cyklu „Ciała”, a także serie: „Twarze” i „Twarze, które nie są portretami”. Przedstawiają one poszczególne fragmenty ludzkiego ciała – napęczniałe organami brzuchy i korpusy oraz poorane zmarszczkami, tytułowe twarze. Jest wśród nich także autoportret Magdaleny Abakanowicz, który przy zastosowaniu znikomej ilości środków artystycznego wyrazu oddaje najistotniejsze cechy wyglądu malarki. Rysunki węglem oraz obrazy olejne poświęcone tematyce ciała zaczęły powstawać na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Ich problematyka korespondowała z niektórymi rzeźbami artystki, która oprócz wspomnianych już dzieł stworzyła także utkany z tkaniny jutowej cykl „Plecy” oraz żeliwne korpusy „Nierozpoznanych”.
Za sprawą swojej oryginalnej twórczości Magdalena Abakanowicz zdobyła sławę i uznanie na całym świecie. Artystka była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana – otrzymała m.in. Grand Prix 8. Biennale Sztuki w Sao Paulo, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz kilka doktoratów honorowych najbardziej renomowanych uczelni. Polacy kojarzą ją głównie z abakanami oraz cyklami rzeźb przestrzennych – obrazy i rysunki Magdaleny Abakanowicz nie są im zbyt dobrze znane. Artystka dała się także poznać jako świetny pedagog – przez ponad dwadzieścia lat wykładała na poznańskiej ASP, a ponadto uczyła także studentów z Nowego Jorku, Sydney, Tokio i Bostonu.
Nina Kinitz 19 czerwca 2009
