Juliusz Kossak zapisał się w historii malarstwa polskiego jako twórca doskonałych przedstawień końskiej sylwetki. Konie pojawiają się na zdecydowanej większości jego obrazów – towarzyszą one dowódcom podczas bitew („Sobieski pod Wiedniem”), biorą udział w słynnych wydarzeniach historycznych („Wjazd cesarza Franciszka Józefa do Krakowa”), uczestniczą w życiu bohaterów literackich („Zagłoba zdobywa chorągiew”) oraz uświetniają swą obecnością portrety („Portret konny Łubieńskich”). Często bywało też tak, że konie nie stanowiły jedynie dopełnienia przedstawianego obrazu, lecz były jego głównymi bohaterami („Wierny towarzysz”, „Stadnina”).
Juliusz Kossak urodził się w 1824 roku w Nowym Wiśniczu koło Bochni. Przyszły malarz studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim, a edukację artystyczną rozpoczął od nauki rysunku, w którego arkana wprowadził go Jan Maszkowski. Lata 1844-1850 spędził Kossak w majątkach ziemiańskich na Podolu, Wołyniu, Ukrainie i w Małopolsce, gdzie jako protegowany Kazimierza i Juliusza Dzieduszyckich oraz Gwalberta Pawlikowskiego przyglądał się życiu arystokracji, które później utrwalał na licznych szkicach i obrazach. Z tego okresu pochodzą dzieła przedstawiające sceny polowań, przejażdżki i wyścigi jak również wizerunki koni i portrety jeźdźców. Wtedy też, za sprawą akwarelisty – Piotra Michałowskiego, rozbudziła się w artyście miłość do koni, które na dobre zagościły w jego twórczości i stały się motywem przewodnim większości jego obrazów.
W 1848 roku Juliusz Kossak dał wyraz swoim patriotycznym przekonaniom poprzez uczestnictwo w wydarzeniach Wiosny Ludów we Lwowie, a następnie udał się do Petersburga, gdzie przez kolejnych kilka lat odwiedzał galerie oraz muzea i poznawał zgromadzone tam arcydzieła sztuki europejskiej. Jego zainteresowanie wzbudziło przede wszystkim barokowe malarstwo batalistyczne oraz sceny z polowań autorstwa Flamanda Adama Fransa van der Meulena. Inspiracje twórczością tegoż przedstawiciela brukselskiej szkoły krajobrazu widoczne były w malarstwie Kossaka i przejawiały się w dążeniu do ukazania malowniczości pejzażu, który niejednokrotnie nabierał również cech idyllicznych.
Kolejne lata artysta spędzał na przemian we Lwowie i w Warszawie, a w 1852 roku najprawdopodobniej doskonalił swój warsztat w wiedeńskiej pracowni Ferdynanda G. Waldmüllera. W latach 1853-1855 Juliusz Kossak przebywał w Warszawie, gdzie poznał artystów, którzy tworzyli utrzymane w realistycznej konwencji obrazy przedstawiające widoki typowe dla polskiej wsi. Wśród grona skupionych wokół Marcina Olszyńskiego twórców znaleźli się między innymi: Wojciech Gerson, Józef Szermentowski i Franciszek Kostrzewski. W 1855 roku artysta poślubił Zofię Gałczyńską i wraz z nią wyjechał do Paryża, w którym spędził kolejnych pięć lat. W europejskiej stolicy kultury zajmował się on poznawaniem dorobku twórczego wybitnych malarzy, a także nawiązywaniem kontaktów z polskimi emigrantami – Józefem Brandtem, Leonem Kaplińskim i Henrykiem Rodakowskim. Po opuszczeniu Paryża artysta udał się do Warszawy, gdzie zdobył sławę jako ilustrator czasopism. Współpracował on z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Przyjacielem dzieci” i „Kłosami”, a ponadto ozdabiał swoimi rysunkami książki, takie jak: „Grażyna”, „Konrad Wallenrod”, „Ogniem i mieczem”, „Śpiewy historyczne” czy „Klejnoty miasta Krakowa”. W 1862 roku Juliusz Kossak został kierownikiem działu artystycznego „Tygodnika Ilustrowanego”, a oprócz tego wykładał on także w żeńskiej szkole rysunkowej hr. Marii Łubieńskiej. Zainteresowanie artysty europejską sztuką stało się powodem wyjazdu do Monachium, w którym wraz z Józefem Brandtem oraz braćmi Gierymskimi malował w pracowni słynnego batalisty – Franza Adama. Po kilkunastomiesięcznym pobycie w Monachium malarz pwrócił do kraju i osiadł na stałe w Krakowie, gdzie wykupił dworek nazwany później Kossakówką. Juliusz Kossak brał aktywny udział w krakowskim życiu kulturalnym, a jego dom stał się miejscem spotkań elity artystycznej i był często odwiedzany przez Henryka Sienkiewicza, Adama Asnyka, Stanisława Witkiewicza, Józefa Chełmońskiego i wielu innych twórców. W 1890 roku malarz został uhonorowany medalem Franciszka Józefa za czterdziestolecie działalności artystycznej. Juliusz Kossak zmarł w Krakowie w 1899 roku.
Sztuka malarza opiera się przede wszystkim na perfekcyjnie wykonanym rysunku, jej cechą charakterystyczną jest również świetne opanowanie warsztatu. Tematyka utrzymanych w sentymentalno-realistycznej konwencji obrazów jest zróżnicowana, lecz stale powtarzającym się motywem jest szczegółowo ukazana sylwetka konia. Zwierzęta te są często przedstawiane w ruchu („Krakowiak na koniu z luzakiem”), lecz możemy je również podziwiać gdy towarzyszą arystokracji oraz ziemianom, którzy pozują artyście do portretów („Portret konny Aleksandra Tykla”). Ponadto konie występują w większości scen batalistycznych i historycznych prezentowanych na takich obrazach, jak: „Bitwa pod Parkanami” czy „Rekonesans w Hiszpanii”.
Juliusz Kossak zasłynął przede wszystkim jako wybitny akwarelista oraz ilustrator, lecz jego nazwisko jest kojarzone również z uzdolnionym artystycznie synem – Wojciechem Kossakiem.
Nina Kinitz 9 stycznia 2009
