Czesław
Wdowiszewski urodził się w 1904 roku w rosyjskich Kulebakach. Jedenaście lat
później rozpoczął naukę rysunku oraz malarstwa. W 1920 roku młody Czesław
Wdowiszewski przeniósł się wraz z familią do Krakowa, gdzie kontynuował
edukację gimnazjalną. Po upływie trzech lat dołączył do grona studentów
warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której kształcił się do 1927 roku. Tam
też poznał swojego mistrza – Tadeusza Pruszkowskiego, od którego niemal w całości
przejął koncepcję sztuki.
W 1925 roku w Kazimierzu nad
Wisłą powstało Bractwo św. Łukasza. Członkowie tegoż ugrupowania starali się
realizować idee, którymi kierował się Tadeusz Pruszkowski, a także wspierali
się wzajemnie w zamysłach twórczych i wspomagali materialnie artystyczną
działalność wszystkich członków bractwa. W skład grupy, której patronował
Pruszkowski wchodzili: Czesław Wdowiszewski, Bolesław Cybis, Jan Gotard, Antoni
Michalak, Aleksander Jędrzejewski, Edward Kokoszko, Janusz Podoski, Eliasz
Kanarek, Mieczysław Szulc, Jan Wydra i Jan Zamojski.
Wieloletni
mentor Czesława Wdowiszewskiego głosił między innymi potrzebę zachowania
narodowej odrębności malarstwa polskiego, które jednocześnie miałoby nie zatracić
całkowicie wpływów tradycji europejskiej, z której wyrosło. Artystów malujących
w tej konwencji wyróżniała skłonność do trawestowania dawnych stylów, a na ich
obrazach często pojawiały się ludzkie postaci, do których właściwego
przedstawienia przywiązywano ogromną wagę. Swobodne czerpanie inspiracji z
różnorodnych stylów malarskich miało być także alternatywą dla ślepego naśladownictwa
natury w sztuce, które – zdaniem Tadeusza Pruszkowskiego – prowadziło do obniżenia
walorów estetycznych dzieła. Zgodnie z jego koncepcją malarz powinien również
zachować dystans wobec obrazów dawnych mistrzów, z których czerpie inspiracje,
w przeciwnym razie może bowiem zatracić własną niezależność artystyczną.
Dzieła pochodzące z początkowego okresu twórczości
Czesława Wdowiszewskiego świadczą właśnie o pewnym zachwianiu równowagi
pomiędzy żywiołem trawestacji a pierwiastkiem indywidualizmu zanikającym u
młodego artysty. Było to szczególnie widoczne w obrazach o tematyce
historycznej, które nosiły w sobie zbyt wiele zapożyczeń ze słynnych kompozycji
Jana Matejki (np. Zjazd w Łęczycy ). We wczesnej twórczości
Czesława Wdowiszewskiego można było odnaleźć również inspiracje dziełami Antona
Van Dycka i innych Flamandów oraz dawnych mistrzów holenderskich.
Jednym ze źródeł inspiracji był dla młodego Czesława Wdowiszewskiego
krajobraz Kazimierza nad Wisłą, który stał się miejscem letnich plenerów artystów,
skupionych wokół Tadeusza Pruszkowskiego. W 1927 roku malarz przebywał w
Skarżysku, którego okolice uwieczniał w licznych dziełach. Trzy lata później
wyjechał do Włoch – czas spędzony poza granicami Polski upłynął mu na
poznawaniu sztuki europejskich twórców oraz oddawaniu się studiom nad
malarstwem ściennym.
Od 1933 roku przez kolejnych sześć
lat artysta dzielił czas pomiędzy tworzeniem, a edukowaniem młodych adeptów
malarstwa z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych im. W. Gersona. W 1934 roku
Czesław Wdowiszewski, wraz z pozostałymi członkami Bractwa św. Łukasza, podjął
decyzję o wstąpieniu do tradycjonalistycznego Bloku Zawodowych Artystów
Plastyków. Podczas okupacji przebywał w Warszawie, a w 1944 roku trafił do
obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Następnie przewieziono go do
przejściowego obozu armii amerykańskiej w Wildfleken, z którego po pewnym
czasie udało się Wdowiszewskiemu powrócić do kraju.
Po
zakończeniu II wojny światowej artysta prezentował swoje prace publiczności
wraz z członkami ugrupowania Powiśle , jego obrazy
pojawiały się również na wystawach Okręgu Warszawskiego.
Dzieła
Czesława Wdowiszewskiego wielokrotnie eksponowano w kraju i za granicą również
przed rozpoczęciem działań zbrojnych. Początkowo pojawiały się one wraz z
obrazami pozostałych łukaszowców , m.in. na wystawach w
Instytucie Propagandy Sztuki, warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych
oraz Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi. Już po kilku latach prezentowano je
również w Genewie, Nowym Jorku i Buffalo, a także na 19. Międzynarodowym
Biennale Sztuki w Wenecji.
Spośród wielu ekspozycji
zagranicznych warto wymienić jeszcze Wystawę Światową, która odbyła się w 1939
roku w Nowym Jorku. Specjalnie z okazji tego wydarzenia członkowie Bractwa św.
Łukasza wykonali wspólnie 7 obrazów prezentujących dzieje Polski jako potężnego
państwa, w którym wciąż silnie pobrzmiewają dawne tradycje. Malowidła te reprezentowały
narodową sztukę w Pawilonie Polskim.
W późniejszych
latach artysta wystawiał swoje prace wraz z obrazami członków Bloku Zawodowych
Artystów Plastyków. W latach 70. XX wieku odbyły się też dwie ekspozycje
monograficzne, które miały miejsce w Toruniu i Warszawie.
Sztuka Czesława Wdowiszewskiego przez pewien czas bazowała na inspiracjach
dziełami dawnych mistrzów, lecz ostatecznie artyście udało się stworzyć własny,
przesiąknięty realizmem styl. W swoich obrazach unikał kontrastów barwnych oraz
nierównej faktury, skupiał się za to na szczegółowym ukazaniu przedmiotów oraz
strojów portretowanych osób. Charakterystyczne dla jego dzieł było także
przedstawianie ludzkich sylwetek w wystudiowanych pozach i z uwzględnieniem
wszelkich detali stroju oraz szczegółowym ukazaniem otaczających rekwizytów.
Poprzez wyraziste zaprezentowanie oraz konsekwentne powielanie wybranego motywu,
takiego jak wzór pokrywający tkaninę, udawało mu się często tworzyć dzieła
przesiąknięte aurą ponurej tajemnicy, jak np. Głowa dziewczyny
czy Złote rybki . Oprócz portretów spod jego
pędzla wychodziły również martwe natury, scenki rodzajowe, pejzaże i kompozycje
historyczne.
Czesław Wdowiszewski zmarł w Warszawie w
1982 roku.
Bibliografia:
http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_wdowiszewski_czeslaw
Nina Kinitz 25 marca 2010
