Wystawa „At the Edge of the World” (Na krańcu świata), jest pierwszą retrospektywą tego artysty w Stanach Zjednoczonych od 45 lat.
Ekspozycja ma ambicję zaprezentowania najcenniejszych dokonań artysty. Przedstawia znane obrazy olejne, karykatury polityczne i pionierskie komiksy publikowane w „Chicago Sunday Tribune”. Na wystawie są też drzeworyty, grafiki, fotografie, rzeźby, figuratywne kompozycje charakterystyczne niemieckiego ekspresjonizmu. Są też miniaturowe ręcznie rzeźbione i malowane drewniane figury oraz budynki, znane jako „Miasto na krawędzi świata” oraz eteryczne obrazy Nowe Jorku. Ponad 100 prac, w tym wiele rzadko eksponowanych, stanowi ilustrację artystycznej drogi Feiningera w latach 1904-1954.
Feininger (1871-1956) urodził się w Nowym Jorku. Spędził jednak pół wieku w Niemczech, skąd pochodził jego ojciec. Często też uważany jest za artystę niemieckiego. Ekspozycja na Manhattanie ma być świadectwem wpływów na jego twórczość sztuki obydwu krajów.
Jak pisze w katalogu do wystawy kurator Barbara Haskell, Feininger „łączy złożoną i sprzeczną przynależność z jednej strony do amerykańskiej pomysłowości i bezpretensjonalności, z drugiej do niemieckiego szacunku dla tradycji i nauki, co uczyniło go outsiderem w obu krajach. Zawsze marząc za jednym światem i żyjąc w drugim, nigdy nie przestał tęsknić za +utraconym szczęściem+ dzieciństwa”.
Wychowany w Nowym Jorku Feininger przeniósł się w wieku lat szesnastu do Niemiec na studia muzyczne i rozpoczął karierę jako skrzypek. Komponował też fugi w stylu Jana Sebastiana Bacha. Ostatecznie został rysownikiem, karykaturzystą i malarzem. Związał się z niemieckimi ekspresjonistami z grupy Die Brucke, a także Die Blaue Reiter. Był wykładowcą w Bauhausie, szkole sztuk plastycznych i architektury w Weimarze. Manifest założycielski uczelni zilustrował słynnym drzeworytem „Katedra socjalizmu”.
Na Feiningera oddziałała secesja i francuskie malarstwo plenerowe. Zetknięcie z kubistami wpłynęło na ukształtowanie twórczości artysty łączącej kubizującą formę, którą nazywał pryzmatyzmem, z uduchowioną, ekspresjonistyczno-romantyczną wizją świata.
Pod koniec lat 1930, kiedy naziści prowadzący kampanię przeciwko sztuce współczesnej zaklasyfikowali jego prace jako zdegenerowane, artysta zmuszony był powrócić do Ameryki. Feininger jest traktowany jako jedna głównych postaci Bauhausu. Dał się poznać jako twórca uproszczonych zgeometryzowanych kompozycji, których motywem są na wpół abstrakcyjne krajobrazy miejskie i pejzaże Bałtyku. Zakres i różnorodność jego innych osiągnięć jest jednak mniej znana.
Wystawa w Whitney Museum of American Art potrwa do 16, października, później będzie przeniesiona do Museum of Fine Arts w Montrealu.
Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)
ad/ jm/
