Piotr Michałowski zasłynął jako malarz bitew, defilad wojskowych oraz prac inspirowanych poematem Wincentego Pola – „Mohort”. Tworzył on także portrety swoich dzieci i przyjaciół oraz wizerunki cenionego przez artystę Napoleona. Ponadto w dorobku artystycznym Michałowskiego znajdują się obrazy przedstawiające życie na wsi, a także liczne studia końskich głów i sylwetek.
Piotr Michałowski urodził się w 1800 roku w Krakowie. W wieku trzynastu lat zaczął pobierać lekcje rysunku u Michała Stachowicza. Następnie pogłębiał on swoją artystyczną pasję pod czujnym okiem Józefa Brodowskiego, a później także słynnego Franciszka Lampiego. Zainteresowania młodego Michałowskiego znacznie wykraczały poza kwestie związane ze sztuką – fascynowała go historia, nauki ścisłe i przyrodnicze oraz filologia klasyczna, które to dziedziny stały się przedmiotem jego późniejszych studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1821 roku artysta wyjechał do Getyngi, w której rozpoczął studia prawnicze. Dwa lata później Michałowski powrócił do kraju i podjął praktykę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W 1831 roku artysta kierował produkcją broni wytwarzanej dla uczestników powstania listopadowego. Po zakończeniu walk wyzwoleńczych wyjechał on do Francji, gdzie udzielał się jako członek Komisji Funduszów Emigracji Polskiej. Cztery lata później artysta powrócił do Polski i osiadł w Krakowie. W 1840 roku przeniósł się on do majątku Krzyżtoporzyce, w którym prowadził życie postępowego ziemianina, wykorzystując praktycznie zdobytą podczas studiów wiedzę z zakresu rolnictwa. Po trzech latach gospodarowania artysta raz jeszcze przeniósł się – tym razem do położonego nieopodal Przemyśla majątku Bolestraszyce. W 1848 roku Michałowski został prezesem Rady Administracyjnej Okręgu Krakowskiego, a pięć lat później objął prezesurę Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego. Artysta zmarł w 1855 roku w podkrakowskich Krzyżtoporzycach.
Piotr Michałowski brał czynny udział w życiu społecznym lecz pomimo licznych obowiązków pozostawał wierny swojej największej pasji, jaką była sztuka. Artysta tworzył wiele obrazów i rysunków, przez krótki czas zajmował się także rzeźbą. Jego poglądy artystyczne ukształtowały się pod wpływem nauczycieli oraz licznych podróży, podczas których Michałowski poznawał dzieła najwybitniejszych malarzy świata. Bywał on w najsłynniejszych muzeach europejskich, które odwiedzał w ramach zwiedzania Anglii, Niemiec, Austrii, Czech, Holandii i Belgii oraz podczas pobytu we Francji.
Od najwcześniejszych lat artysta interesował się końmi. Pierwsze szkice sylwetek tych zwierząt pochodzą jeszcze z dzieciństwa Michałowskiego. Artysta kontynuował tworzenie wizerunków koni i jeźdźców również podczas studiów w Getyndze – z lat dwudziestych dziewiętnastego wieku pochodzą liczne obrazy o tematyce militarnej i karykatury, ale także dzieła przedstawiające konne zaprzęgi. Podczas pobytu we Francji pobierał on lekcje od akwarelisty – Nicolas-Toussainta Charleta, który oprócz przekazywania wiedzy dotyczącej malarskiego rzemiosła wpłynął także na ukształtowanie się zainteresowań Michałowskiego legendą napoleońską. Pod jego wpływem artysta zaczął malować na podstawie bezpośredniej obserwacji natury, dzięki czemu jego dzieła nabrały większego rozmachu i jeszcze wierniej odtwarzały szczegóły końskich sylwetek.
W latach trzydziestych obrazy Michałowskiego zaczęły cieszyć się coraz większym zainteresowaniem nabywców – szczególnie popularne były akwarele przedstawiające końskie zaprzęgi. Uwaga artysty skupiała się wtedy głównie na pocztylionach oraz pędzących dyliżansach, których kształty najpierw zakreślał ołówkiem, a później obrysowywał sepią i wypełniał gwaszem oraz akwarelą. Do ulubionych tematów Piotra Michałowskiego należały także portrety Napoleona na koniu oraz obrazy przedstawiające przemarsze wojsk (np. „Błękitni huzarzy”) i defilady armii napoleońskich – przykładem tego jest utrzymana w brązowej tonacji „Defilada przed Napoleonem”. Artysta łączył w swej twórczości zamiłowanie do sztuki z fascynacją historią narodu polskiego. Malował on zarówno słynne wydarzenia historyczne („Wjazd Bolesława Chrobrego do Kijowa”), jak i osadzone w przeszłości, lecz wyimaginowane sceny oraz postaci, jak choćby wizerunki siedemnastowiecznych rycerzy polskich („Rycerz na białym koniu”). Niektóre obrazy Michałowskiego powstały z inspiracji utworami Wincentego Pola, a przede wszystkim wybranymi wątkami z poematu zatytułowanego „Mohort”. Najbardziej cenione dzieła artysty pochodzą jednak z lat czterdziestych, kiedy to malował on głównie portrety swoich dzieci, przyjaciół oraz znajomych chłopów. Na płótnach z tego okresu doskonale uchwycone zostały cechy charakterystyczne portretowanych osób, lecz uwagę widza przykuwa również daleko posunięty psychologizm postaci (np. „Syn artysty na koniu”, „Seńko”).
W twórczości Piotra Michałowskiego przewija się kilka tematów oraz wątków – oprócz wizerunków osób oraz studiów sylwetek końskich pojawiają się także obrazy przedstawiające dyliżanse i sceny z życia chłopów. W historii malarstwa polskiego zapisał się on jednak jako twórca dzieł historycznych i batalistycznych oraz portretów wielbionego przez siebie Napoleona.
Nina Kinitz 15 stycznia 2009
