Podkrakowskawieś Staniątki szczyci się najstarszym żeńskim klasztorem wPolsce, istniejącym nieprzerwanie od XIII wieku. Jego gospodarzamiod samego początku są panny benedyktynki. Pod ich opieką znajdujesię jeden z najbardziej oryginalnych obrazów Matki Bożej Bolesnej.
Legendagłosi, że św. Wojciech idąc na dwór Bolesława Chrobrego,zatrzymał się w Puszczy Niepołomickej na „staniątki”, czylipostój (od tego prawdopodobnie wzięła się nazwa miejscowości).Faktem historycznym jest natomiast,że w roku 1216 kasztelankrakowski Klemens Jaksa ufundował w Staniątkach klasztorBenedyktynek dla swojej ukochane córki Wisenny, która zostaćmniszką. Ona też została pierwszą Ksienią czyli przełożonąopactwa.
Współfundatorkąklasztoru była żona Klemensa Recława, która podarowała córcekołpak z lisich skór. Od tego czasu ksienie klasztoru w chwilachuroczystych zakładały na czarny welon lisi kołpak – symbolwładzy i szlacheckiego pochodzenia. Dopiero ksieni Alina ImeldaNiewmierzycka w roku 1971 złożyła przed obrazem Matki Bożej tępamiątkę po znakomitych fundatorach klasztoru. Nad pierwszymibenedyktynkami czuwał krewny Wisenny opat Wierzbięta , benedyktyn zTyńca. To on prawdopodobnie przebudował klasztor z drewnianego namurowany, nadzorował też budowę wczesnogotyckiego kościoła podwezwaniem świętego Wojciecha, istniejącego do dziś. Z czasem doklasztoru należało ponad 100 wiosek. W roku 1253 ksienie otrzymałyod papieża prawo noszenia, podobnie jak biskupi, pastorału, krzyżai pierścienia. Były to symbole władzy nad wspólnotą zakonną inależącymi do klasztoru posiadłościami.
Odsamego początku opactwo było oddane w opiekę Matce Bożej . Wedługtradycji już pierwsza ksieni Wisenna modliła się przed cudownymobrazem Bogurodzicy. W czasie najazdu Tatarów Wisenna odprawiławraz ze wspólnotą procesję, obnosząc obraz Matki Bożej.Wizerunek namalowany jest na drewnie lipowym przez nieznanego ,aleznakomitego artystę. On był autorem całej kompozycji wizerunku iwykonał po mistrzowsku twarz Maryi, pozostawiając inne detale swoimuczniom , co bez trudu wychwyci każdy koneser malarstwa. ZapłakanaMatka Boża przedstawiona jest w postaci stojącej, z załamanymirękami. Serce Maryi jest przebite siedmioma mieczami. Jest toalegoria znanej od wieków w literaturze religijnej prawdy o siedmiuboleściach Maryi. Są to: przepowiednia starca Symeona („a Twojąduszę miecz przeniknie”), ucieczka do Egiptu, zagubienie małegoJezusa w świątyni, spotkanie z Jezusem na Drodze Krzyżowej,obecność Maryi ze świętym Janem pod krzyżem, ciało zmarłegoJezusa na łonie Matki, złożenie Jezusa do grobu i samotnośćMaryi. W rogach obrazu widoczni są czterej aniołowie trzymającynarzędzia Męki Pańskiej.
Tencudowny wizerunek wyszedł bez szwanku ze wszystkich zawieruchwojennych, a przetoczyło się ich przez Staniątki wiele. W roku1655 opactwo przeżyło napad i rabunek Szwedów. Benedyktynkimusiały się wtedy schronić u klarysek w Starym Sączu. Popierwszym rozbiorze klasztor ledwo uniknął kasaty zarządzonejprzez cesarza Józefa II. Widmo likwidacji opactwa spowodowałaśmierć ksieni Agnieszki Scholastyki Łojewskiej. Ostatecznieuratowała je szkoła na wysokim poziomie , prowadzona dla panienszlacheckich i wiejskich dziewcząt. Podczas rzezi galicyjskiej, wroku 1846 pijani chłopi uzbrojeni w cepy i widły wtargnęli doklasztoru i zabili sędziego klasztornego Jantę.
Benedyktynkipomagały żołnierzom powstania listopadowego , a podczas wojnypolsko – bolszewickiej w 1920 roku udzieliły gościny uciekinieromz zajętych przez bolszewików ziem . W czasie okupacji ratowałyŻydów i współpracowały z AK.
Podrugiej wojnie światowej , w roku 1950 władze komunistyczneskonfiskowały majątek klasztorny , a w roku 1954 zawiesiłydziałalność opactwa panien benedyktynek i na jego klasztorzeutworzyły jeden z obozów pracy dla sióstr zakonnych z całejPolski. Do Staniątek benedyktynki powróciły w 1956 roku, na faliodwilży październikowej. Do XVI wieku bliskość stolicysprawiała,że sanktuarium Matki Bożej Bolesnej odwiedzali polscymonarchowie. Przed figurą Madonny modlili się konfederaci barscy,powstańcy z 1830 i 1863 roku. W czasach współczesnych bywał tuczęsto metropolita krakowski Karol Wojtyła, który przyjeżdżałna modlitwę do Madonny Staniąteckiej przed sesjami SoboruWatykańskiego II. Na zdjęciu z wizyty w klasztorze w roku 1971uśmiechnięty kardynał w jednej ręce trzyma pastorał , a drugąwskazuje na pastorał matki przełożonej klasztoru, dając jakby dozrozumienia, że w Staniątkach to ona pełni władzę, a nie on.
Donaszych czasów bryła kościoła XIII wieku prawie się niezmieniła. Na szczególną uwagę zasługuje późnobarokowapolichromia wykonana w roku 1760 przez krakowskiego malarza AndrzejaRadwańskiego. Sceny zdobiące sklepienie i ściany świątynipoświęcone są Matce Bożej, twórcom zakony benedyktyńskiego –świętym : Benedyktowi i Scholastyce oraz fundatorom staniąteckiegoklasztoru. Ołtarz główny kościoła to wybitne dzieło późnegobaroku, udział w jego tworzeniu brał prawdopodobnie architektwłoski Francesco Placidi.
A.K.2011-07-28
