Twórczość Jerzego Panka charakteryzuje się niezwykłą prostotą – malarz za pomocą kilku linii potrafił wydobyć najważniejsze cechy przedstawianego człowieka lub obiektu. Syntetyczne obrazy artysty ukazują głównie wizerunki mieszkańców wsi, akty, zwierzęta oraz portrety i autoportrety.
Jerzy Panek przyszedł na świat w 1918 roku w Tarnowie. Artysta kształcił się w Państwowym Instytucie Sztuk Pięknych oraz w Kunstgewerbeschule. Od 1945 roku studiował on również w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie doskonalił warsztat pod okiem Zbigniewa Pronaszki oraz Eugeniusza Eibischa. Przez krótki czas artysta próbował swoich sił jako pedagog, lecz szybko został wyrzucony z pracy ze względu na swoje niefortunne zachowanie podczas jednego z bankietów.
W 1956 roku Jerzy Panek udał się w podróż do Chin, która całkowicie zmieniła jego sposób patrzenia na sztukę oraz skierowała uwagę malarza na wielość możliwości, jakie daje tworzenie grafiki, a w szczególności drzeworytów. Podczas pobytu w Azji Panek obserwował namaszczenie, z jakim tamtejsi artyści odnoszą się do drewna jako tworzywa. Być może właśnie wtedy odkrył on, że najbardziej znaczące są często najprostsze formy i zgodnie z tą zasadą starał się wykonywać drzeworyty, a także rysować i malować. Po przyjeździe z Chin artysta zaprzestał rytowania z fotografii lub ze szkicu i zaczął tworzyć swoje dzieła bezpośrednio na deskach.
Jerzy Panek jest znany głównie jako grafik – być może dzieje się tak dlatego, że owoce malarskiej twórczości traktował on zawsze jako bardzo osobiste dzieła, które rzadko godził się zaprezentować szerszej publiczności. Panek nigdy nie udzielał się społecznie – nie parał się krytyką, nie tworzył też nowych ugrupowań artystycznych, ani nie starał się zmienić oblicza polskiej sztuki – w ciągu całego życia przystąpił tylko do grupy skupiającej drzeworytników – „Xylon”. Skupiał się wyłącznie na własnej twórczości, za którą zresztą otrzymał kilka znaczących wyróżnień – wystarczy tu wspomnieć o Nagrodzie im. Jana Cybisa i Nagrodzie Miasta Krakowa oraz tytule Honorowego Profesora krakowskiej ASP. Artysta zmarł w 2001 roku w Krakowie.
Sztuka Jerzego Panka charakteryzuje się tworzeniem prostych, choć lekko zdeformowanych, syntetycznych form. Artysta potrafił uogólnić widziany przez siebie przedmiot do kilku zaledwie linii lub geometrycznych form, nie zatracając przy tym najbardziej znamiennych dla niego cech. Jego grafiki i rysunki, a w pewnym stopniu również obrazy przybierają często postać znaków, które przypominają znane nam z jaskiń malowidła ścienne. Paradoksalnie deformacja kształtów ludzi, zwierząt i przedmiotów nie służy tu odrealnieniu, ale raczej wydobyciu maksymalnej ilości typowych dla nich cech, przy całkowitym zminimalizowaniu środków przekazu. Przykładem tego mogą być choćby akty, portrety (lub próby portretów) oraz bardzo częste w twórczości Jerzego Panka wizerunki zwierząt (głównie psów i koni).
Syntetyzm formy jest doskonale widoczny na nieoznaczonym tytułem obrazie, który przedstawia kolorowego lwa. Dzieło to zostało namalowane akwarelami na papierze (Panek nie tworzył na płótnach – uważał, że nie stać go na ich kupno) przy użyciu dosłownie kilkunastu prostych linii. Pomimo ograniczonych środków przekazu artyście udało się stworzyć sugestywny obraz, który przedstawia ociekającego krwią ofiary kota, wracającego właśnie z polowania. Panek uzyskał ten efekt, dzięki zastosowaniu odpowiedniej gry kolorów. Ciało lwa wypełnia zaledwie kilka barw – brąz, pomarańcz, czerwień, niebieski i fiolet, dlatego też każda z nich niesie za sobą odrębny ciąg skojarzeń. Dopiero kumulacja barwnych linii nadaje całej scence właściwe znaczenie. Obraz przedstawiający lwa przypomina dziecięcy rysunek, dzięki temu zestawienie wizerunku sympatycznego zwierzęcia z krwią – symbolem jego drapieżnej natury wywiera na widzu ogromne wrażenie.
Wśród najbardziej znanych dzieł Jerzego Panka wymienić wypada cykle: „Kobiety obłąkane”, „Autoportrety”, „Portrety Jarmarczne” i „Próby portretu Józefa Gielniaka”. Do jego osiągnięć należy również stworzenie ogromnej serii drzeworytów inspirowanych „Boską Komedią”.
Nina Kinitz 25 czerwca 2009
