Co roku Jasną Górę odwiedza blisko 4 miliony ludzi, jest jednym z ważniejszych celów pielgrzymkowych w Polsce. Dodatkowo jest największym na świecie centrum kultu maryjnego, który wiąże się z kultem świętej ikony, a nie z Jej objawieniami.
Sanktuarium dominuje nad miastem ponieważ położone jest na wapiennym wzgórzu o wysokości blisko 293 metry n.p.m. Góra z trzech stron otoczona jest ogromnym parkiem natomiast na stronie wschodniej znajduje się ogromny plac, na którym zbierają się pielgrzymi podczas mszy świętych.
Na terenie klasztoru znajdują się m.in.: kaplica Cudownego Obrazu, bazylika z wieżą, klasztor paulinów, droga krzyżowa, a także kilkanaście innych obiektów zbudowanych w XIV-XX w. teren otoczony jest murami z początku XVII wieku, a do klasztoru można wejść przez jedną z czterech bram, które powstały w okresie od XVI do XIX wieku.
Warto również na początku powiedzieć skąd w ogóle wzięła się nazwa Jasna Góra, czyli Clarus Mons. Zatem po raz pierwszy nazwa ta pojawiła się w dokumentach z 1388 roku (wystawiony przez starostę olsztyńskiego). Wzgórze nazwali tak paulini, którzy przybyli do Częstochowy z Węgier. Tak nazywał się ich macierzysty klasztor św. Wawrzyńca w Budzie.
Paulinów do Polski sprowadził w 1382 roku Władysław Opolczyk. Otrzymali od niego właśnie jasnogórskie wzgórze wraz z małym kościołem pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, Dziewicy Wspomożycielki, gdzie umieścili wizerunek Matki Bożej, który od lat był otoczony szczególnymi względami. Z racji tego, że obraz był coraz sławniejszy bardzo szybko na jasnogórskie wzgórze zaczęły ściągać liczne pielgrzymki. Kolejni pielgrzymi pozostawiali coraz cenniejsze wota, które w 1430 roku przyciągnęły złodziei. Włamali się oni do kaplicy Matki Bożej, okradli, a obraz pocięli – tak powstały rysy na Jej twarzy. Co więcej obraz rozbił się na trzy części, a odrestaurowano go na krakowskim dworze Władysława Jagiełły. Napad przysporzył jeszcze większej popularności klasztorowi co sprawiło, że w latach sześćdziesiątych XV wieku rozbudowano go.
W 1466 roku kolejny raz napadnięto na klasztor, dokonały tego wojska króla czeskiego. To a także fakt, że klasztor był położony przy śląskiej granicy sprawił, że królowie Zygmunt III i Władysław IV otoczyli Jasną Górę wałami obronnymi (prace od 1621 roku).
Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Jasnej Góry było oblężenie przez wojska szwedzkie, a także bohaterska obrona wzgórza dowodzona przez przeora o. Augustyna Kordeckiego (1655). Zwycięstwo nad Szwedami przypisano nie tylko wojsku i jego odwadze, ale przede wszystkim wstawiennictwu i opiece Matki Bożej. To sprawiło, że kraj odzyskał siły do walki, a wdzięczny król Jan Kazimierz, 1 kwietnia 1656 roku podczas ślubowania we lwowskiej katedrze oddał kraj pod władzę Matki Bożej (patronka i królowa państwa). Natomiast w 1717 roku obraz został koronowany.
W czasie Konfederacji Barskiej twierdza była broniona przed atakami Rosjan przez trzy lata przez Kazimierza Pułaskiego, jednak kiedy w 1772 roku konfederacja upadła król Stanisław August Poniatowski oddał Jasną Górę Rosjanom.
Jasna Góra ostatni raz pełniła funkcję twierdzy militarnej jeszcze za czasów Księstwa Warszawskiego, kiedy to w okresie pomiędzy 1806 a 1813 Polacy odpierali ataki wojsk austriackich. Po upadku Napoleona car Aleksander I nakazał zburzyć mury obronne, a odbudowano je dopiero na polecenie cara Mikołaja I (1843).
Kiedy upadło powstanie styczniowe wielu paulinów wywieziono na Sybir, zlikwidowano studia klasztorne, drukarnię oraz zabrano majątek ziemski.
Przed najazdem bolszewickim, w lipcu 1920 roku Episkopat zdecydował o ponownym wyborze Maryi na Królową Polski, a kiedy 15 sierpnia (święto Wniebowzięcia NMP) pokonano wojska rosyjskie, tzw. cud nad Wisłą przypisano właśnie wstawiennictwu Matki Bożej.
W trakcie II wojny światowej klasztor został zajęty przez wojska niemieckie, które pozostały tam, aż do 16 stycznia 1945 roku. Wtedy też pielgrzymki zostały zabronione, jednak pielgrzymi w dalszym ciągu przychodzili do Częstochowy, pod osłoną nocy. Stacjonujących w klasztorze Niemców zaskoczył atak czołgów rosyjskich, element zaskoczenia nie pozwolił Niemcom na wywiezienie cennych zbiorów oraz na doszczętne zniszczenie klasztoru.
W 1946 roku prymas August Hlond poświęcił Polskę Niepokalanemu Sercu Maryi.
W 1956 roku na Jasnej Górze odbyło się odnowienie Ślubów Narodu (trzechsetna rocznica ślubów króla Jana Kazimierza). Natomiast rok później po poświęceniu przez papieża Piusa XII kopii obrazu jasnogórskiego obraz rozpoczął peregrynację po całym kraju. Trwało to 23 lata.
Jasna Góra była wielokrotnie odwiedzana przez papieża Jana Pawła II, który podarował Maryi złotą różę, która obecnie umieszczona jest obok cudownego obrazu.
Marta Kotas 2009-08-03
