Zycie
Grzegorz Fitelberg był znanym polskim dyrygentem, kompozytorem i skrzypkiem, który urodził się w łotewskiej miejscowości – Dźwińsk, 18 października 1879 roku natomiast zmarl 10 czerwca 1953 roku w Katowicach.
W latach 1891 – 96 Grzegorz Fitelberg studiował kompozycję i grę na skrzypcach w warszawskim Instytucie Muzycznym.
Tuż po studiach, w 1896 roku rozpoczął prace w Orkiestrze Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie działał do 1904 roku, a trzy lata wcześniej był dodatkowo koncertmistrzem Orkiestry Filharmonii Warszawskiej. W okresie 1904-1905 Fitelberg zadebiutował również w Filharmonii Warszawskiej jako tamtejszy dyrygent. Karierę dyrygenta kontynuował również później pracując w: Orkiestrze Filharmonii Warszawskiej (1908-11) oraz w Hofoper w Wiedniu (1912/13)
W 1905 roku Grzegorz Fitelberg założył grupę kompozytorską „Młoda Polska”, a także in:”Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich”. Ta druga sponsorowana była przez księcia Władysława Lubomirskiego i zajmowała się przede wszystkim promocją polskiej muzyki współczesnej.
Współzałożycielami tych przedsięwzięć byli: Karol Szymanowski, Ludomir Różycki oraz Apolinary Szeluto.
W 1914 roku Fitelberg wyjechał do Rosji, gdzie przebywał do 1921 roku. Na samym początku zamieszkał Piotrogrodzie, a później przeniósł się do Moskwy. Tam również prowadził działalność dyrygenta. I tak dyrygował orkiestrami: teatru Muzykalnaja Drama, Teatru Maryjskiego i Michajłowskiego w Piotrogrodzie, Orkiestrą Państwową (od 1917), a także Orkiestrą Teatru Wielkiego w Moskwie (w sezonie 1920/21) i Baletów Rosyjskich Sergiusza Diagilewa (1921-24).
W latach 1923 – 34 powrócił do dyrygentury w warszawskiej Orkiestrze Filharmonii, a także zaczął prowadzić działalność pedagogiczną (dyrygentura w Konserwatorium Warszawskim). Po zakończeniu współpracy z Orkiestrą Filharmonii Warszawskiej założył Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia w Warszawie, którą kierował do 1939 roku.
Kiedy wybuchła II wojna światowa Grzegorz Fitelberg przeniósł się do Paryża, a w 1940 roku wyjechał do Buenos Aires (1940/41 dyrygent w Teatro Colón). Z kolei w roku 1942 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie do 1945 roku zajmował się przede wszystkim instrumentacją oraz dyrygenturą.
Do Europy powrócił dopiero po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, gdzie rok później kierował Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach.
Dodatkowo w latach 1950-51 był również profesorem w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej także w Katowicach.
Nagrody
Za swoją twórczość i działalność prowadzoną na rzecz polskiej muzyki Grzegorz Fitelberg został wielokrotnie odznaczony. I tak do najważniejszych odznaczeń zaliczyć możemy przede wszystkim
Grzegorz Fitelberg za swoją działalność artystyczną został odznaczony Order Krzyża Oficerskiego Polonia Restituta (1928), Order Złotego Krzyża Zasługi (1932), Order Komandorii z Gwiazdą Polonia Restituta (1947), Order Sztandaru Pracy I klasy (1950) oraz Nagrodę Państwową I stopnia (1951)
Twórczość
W dorobku Grzegorza Fitelberga znajdziemy przede wszystkim instrumentalizacją, poematami symfonicznymi, utworami orkiestrowymi oraz utworami kameralnymi. Spośród najważniejszych z nich wymienić tutaj należy utwory takie jak: Etiuda b-moll op. 4 nr 3, Trzy fragmenty z poematów Kasprowicza op. 5, Nokturn i tarantellę op. 28, Pieśń Roksany z opery Król Roger (op. 46), Cztery tańce polskie oraz pieśni: op. 13 nr 2 i 4, nr 6 z Pieśni miłosnych Hafiza op. 24, Pieśni kurpiowskie op. 58 nr 1, 3, 5, 7, 9, Pieśni opp.19, 21, 22, 23, Romances sans paroles, 2 utwory op. 11 na skrzypce i fortepian: D-dur (1892) i A-dur (1900), Sonata na skrzypce i fortepian a-moll op. 2 (1894), Trio fortepianowe f-moll op. 10 (1901), II Sonata na skrzypce i fortepian F-dur op. 12 (1901), Koncert skrzypcowy d-moll op. 13 (1902–1903), I Symfonia e-moll op. 16 (1904), poemat symfoniczny Pieśń o sokole op. 18 wg Maksyma Gorkiego (1905), Uwertura op. 14 (1905), Uwertura op. 17 (1906), II symfonię A-dur op. 20 (1907), poemat symfoniczny Protesilaus i Laodamia op. 24 (1908), Rapsodię polską op. 25 (1913), II rapsodię (1914), jak również obraz muzyczny obraz muzyczny W głębi morza op. 26 na wielką orkiestrę symfoniczną (1914).
Przez pewien czas zajmował się również kompozycją jednak zajęcie to szybko porzucił
Grzegorz Fitelberg poza własną twórczością był również pierwszym wykonawcą wielu utworów autorstwa m.in.: Mieczysława Karłowicza, Karola Szymanowskiego, Igora Strawińskiego, Grażyny Bacewicz, Andrzeja Panufnika czy Witolda Lutosławskiego.
Marta Kotas 2009.06.20
