Marian
Czapla urodził się w 1946 roku w Gackach na Kielecczyźnie. Edukację artystyczną
rozpoczął w Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Kielcach, a naukę
kontynuował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1972 roku otrzymał on
dyplom wyższej uczelni z rąk Stefana Gierowskiego – wybitnego twórcy obrazów
abstrakcyjnych. Po ukończeniu studiów Marian Czapla został wykładowcą w
warszawskiej ASP, a po pewnym czasie otrzymał tytuł profesora i własną
pracownię na Wydziale Malarstwa. Artysta był jednym z współorganizatorów, a
później także członków grupy Sympleks S4 .
Obrazy Mariana Czapli były wielokrotnie prezentowane publiczności
podczas wystaw zbiorowych, które organizowano zarówno w kraju, jak i za granicą.
Jego monumentalne dzieła udostępniono także publiczności w ramach 30 wystaw
indywidualnych. Obrazy Mariana Czapli znajdują się w zbiorach muzeów i galerii
z: Kielc, Szczecina, Białej Podlaskiej, Warszawy oraz USA (Herbert F. Johnson
Museum of Art, Ithaca).
Jego dorobek artystyczny obejmuje
głównie cykle monumentalnych obrazów, przedstawiających zwykle abstrakcyjną
przestrzeń, w której toczą się egzystencjalne dramaty ludzi i świętych. Czasem
w jego dziełach pojawia się też symboliczny kształt krzyża (vide
Misterium figury czteroramiennej ), którego ramiona są porozrywane
lub naznaczone licznymi nacięciami. Niekiedy kawałki drewna połączone są ze
sobą jedynie prowizorycznymi paskami – wywołuje to skojarzenia ze szwami
scalającymi brzegi rozległej rany. Marian Czapla jest również autorem martwych
natur, które zazwyczaj przedstawiają kwiaty (np. Anturium
).
Inspiracji do tworzenia dostarczają mu postaci
oraz historie biblijne, które zyskują w jego dziełach wymiar ponadczasowy. Częstymi
bohaterami tworzonych przez niego prac są święci, których wizerunki bardziej
przypominają jednak portrety ludzi przytłoczonych bólem istnienia, niż obojętne
oblicza religijnych męczenników, znane z kościelnych malowideł. Święci Mariana
Czapli to przede wszystkim pogrążeni w samotności ludzie, przeżywający smutek,
cierpienie, a czasami także zachwyt, wynikający z obcowania z metafizyczną
tajemnicą bytu. Sylwetki nagich, nieproporcjonalnie zbudowanych ludzi pojawiają
się niemal zawsze na tle abstrakcyjnych kompozycji. Dzięki temu, że zostały one
całkowicie wyizolowane od realiów geograficznych oraz historycznych, zaczynają
funkcjonować jako uniwersalne postaci, z którymi każdy może się utożsamiać.
Ekspresyjne płótna Mariana Czapli przykuwają wzrok
zdeformowanymi sylwetkami monumentalnych ludzi oraz męczenników, których ciała wypełniają
kolorowe plamy. Zastosowanie bogatej palety nasyconych barw nie tylko zwiększa
ekspresję dzieł, ale również odgrywa istotną rolę w budowaniu symboliki obrazów.
Przykładem tego jest jedna z prac wchodzących w skład
cyklu Ecce Homo – Maria Magdalena . Przedstawia
ona sylwetkę kobiety, ukazaną jako połączenie dolnej części ludzkiego ciała z
błękitnym posągiem, który przekształca się w zmysłową czerwień rzeźby. Oblicze
Marii Magdaleny jest podzielone na dwie części – niebieską, która może
symbolizować boskość oraz czerwoną – ludzką, pełną życia oraz namiętności,
która dominowała w życiu świętej, zanim dokonała się jej wewnętrzna przemiana. Na
tle abstrakcyjnej kompozycji wyróżniają się zielone włosy, wijące się skrętami wokół
jej twarzy i pleców. Takie przedstawienie świętej jest ewidentnym nawiązaniem
do ikonografii religijnej, w której towarzyszka Jezusa niemal zawsze posiada
długie i rozpuszczone włosy – znak trwania w grzechu. Marian Czapla dodatkowo
wzbogacił wymowę tego symbolu malując loki Marii Magdaleny zieloną farbą –
kolorem, który uosabia płodność.
Wykorzystanie symboliki barw
oraz metaforyczny obraz kobiecej sylwetki zmuszają do zadania pytań o tożsamość
bohaterki obrazu. Kim jest Maria Magdalena – świętą, nierządnicą czy po prostu
człowiekiem, zmuszonym wciąż wybierać pomiędzy dobrem a złem? Kobieta z obrazu
Mariana Czapli posiada zarówno cechy boskie, jak i ludzkie. Które z nich
przeważają? Odpowiedź pozostaje po stronie odbiorcy dzieła.
Bibliografia:
http://www.pgs.pl/?p=artysci&id=15&g=1
http://www.kompassztuki.pl/artists/30
Nina Kinitz 9 lutego 2010
