Zycie
Henryk Czyż był polskim kompozytorem i dyrygentem , który urodził się w Grudziądzu, 16 czerwca 1923 roku natomiast zmarł w Warszawie 16 stycznia 2003 roku.
Lata 1946 – 48 to okres studiów prawniczych i filozoficznych na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika. Natomiast w roku 1952 Henryk Czyż ukończył kompozycję i dyrygenturę na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu. Po zakończeniu studiów pracował jako dyrygent w: Operze im. St. Moniuszki w Poznaniu (1952-53), Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia (1953-57), Filharmonii Łódzkiej (1957-60), Opery w Warszawie (1961-62), Filharmonii Krakowskiej (1963-67) oraz w Filharmonii Łódzkiej.
Natomiast w latach 1980 – 85 prowadził zajęcia z dyrygentury w warszawskiej Akademii Muzycznej. Koncertował w praktycznie wszystkich państwach w Europie, a także w Ameryce Południowej oraz w Stanach Zjednoczonych. Natomiast jako dyrygent współpracował z licznymi orkiestrami światowego formatu jak choć orkiestra madrycka, berlińska czy orkiestra BBC.
Od roku 1952 był członkiem Związku Kompozytorów Polski, a wcześniej był jednym z członkow Koła Młodych ZKP
W swojej twórczości Henryk Czyż skupiał się przede wszystkim na muzyce klasycznej i współczesnej, a także na formach oratoryjnych. Ponadto w świecie muzyki współczesnej dodatkowo zapisał się on jako wyśmienity dyrygent oraz doskonały populizator muzyki, który potrafił zachęć do muzyki zarówno w swoich tekstach jak i w wypowiedziach telewizyjnych.
Nagrody
Henryk Czyż wielokrotnie otrzymał różnego rodzaju wyróżnienia państwowe, a także nagrody muzyczne. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć: Złoty Krzyż Zasługi (1953), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1975) oraz Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt działalności artystycznej (1978). Dodatkowo zdobył też kilka wyróżnień międzynarodowych w tym: Grand Prix du Disque, nagrodę Edisona oraz Grand Prix Mondial.
Twórczość
Do ważniejszych kompozycji stworzonych przez Henryka Czyża zaliczyć możemy kompozycje takie jak: Pastereczka na głos wysoki i fortepian (1941), Tryptyk na orkiestrę symfoniczną (1948), Pożegnanie – trzy pieśni na głos niski i fortepian do słów Aleksandra Puszkina (1948), Etiuda na orkiestrę symfoniczną (1948-49), Wesele -kantata na tenor, chór mieszany i orkiestrę do słów Bruna Jasieńskiego (1949), Divertimento B-DUR [wersja I] na orkiestrę kameralną (1949-50), Concertion na fortepian i orkiestrę (1949-62), Kwartet na flet, obój, klarnet i fagot (1950), Wariacje symfoniczne na temat polski na orkiestrę (1950-52), Wariacje fortepianowe (1951), Rondo na fortepian i małą orkiestrę symfoniczną (1952), Impresje taneczne na małą orkiestrę symfoniczną (1952), Uwertura na orkiestrę symfoniczną (1954), Białowłosa – musical (1962), Dwie arie buffo na głos basowy i fortepian do słów kompozytora (1964-74), Trzy pieśni żartobliwe na głos niski i fortepian (1964), Aria Bałandaszka na głos tenorowy z niedokończonej opery Oni Stanisława Ignacego Witkiewicza (1965), Kynolog w rozterce – opera komiczna w 1 akcie (1965), Sny muzykalne – dwie pieśni na sopran i fortepian (1966), Divertimento B-DUR [wersja II] na orkiestrę kameralną (1977),Divertimento per otto (1977), Etiudy kreutzerowskie nr 1 A- MOLL, nr 2 C-DUR oraz nr 8 E-DUR na orkiestrę symfoniczną (1979), Etiuda jazzowa na kwartet smyczkowy (1982), Canzona di barocco na orkiestrę smyczkową (1983), Rondo na flety i kontrabas (1992), Joy of swinging music, suita taneczna na kwartet fletowy i kontrabas (1995) oraz Tryptyk na głos i orkiestrę smyczkową (1999).
Poza utworami muzycznymi Henryk Czyż był również autorem kilku książek poświęconych właśnie muzyce, a wśród nich znajdziemy m.in.:Ucieczka spod klucza (Warszawa 1973), Porcelanowy amorek (Warszawa 1977), Jak z nut (Warszawa 1978), Serkal i inne tizery (Łódź 1978), Nie taki diabeł straszny – gawędy telewizyjne (Łódź 1979), Tizery (Warszawa 1982), Scrip-tease (Warszawa 1988), Pamiętam jak dziś (Warszawa 1993) czy Niewczesne żarty (Warszawa 1995).
Marta Kotas 2009.06.20
