Po pożarze w 1771 roku katedra otrzymała nowy wystrój wnętrza i elewację w stylu neoklasycznym. Następnie została przebudowana pod koniec XVIII wieku. W takim stanie przetrwała do drugiej wojny światowej.
Poznańska Bazylika , położona na wyspie Ostrów Tumski wPoznaniu, otoczona korytem Warty i Cybiny, sięga samych początkówchrześcijaństwa w Polsce, II połowy X wieku.
Na miejscu obecnej katedry gotyckiej , zbudowano w roku968 pierwszy kościół katedralny po wezwaniem św. Piotra, murowany, tynkowany,długość około 48 metrów. Badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1946odsłoniły liczne fragmenty pierwotnej katedry poznańskiej, co pozwala ustalić,że wzniesiona została jako bazylika trójnawowa z prezbiterium zamkniętymabsydą, z zachodnim masywem wieżowym. Posiadała atrium , w którym odkrytorelikty płyty z zaprawy wapiennej, tzw. misy chrzcielnej i krypty grobowe,zidentyfikowane przez badaczy jako groby monarsze: Księcia Mieszka I i królaBolesława Chrobrego. Odkryte relikty można oglądać w kryptach, wybudowanych w latach 1950 – 1955.
Po zniszczeniu preromańskiej świątyni, powstaje nowykościół katedralny , murowany z kostki granitowej, z detalemarchitektonicznym z piaskowca i granitu.Odkryte liczne elementy tej budowli romańskiej świadczą o wysokiej kulturze jejinwestorów i budowniczych. Katedraromańska, przebudowana w XIII wieku, została zastąpiona gotycką, wzniesioną wXIV I XV wieku. Była to budowla bardzo okazała, z nowym prezbiterium , z pięknągalerią tryforyjną i wieńcem kaplic. Niestety strawił ją pożar w roku 1622, zostawiając nagie mury świątyni.
Po pożarze w 1771roku katedra otrzymała nowy wystrój wnętrza i elewację w stylu neoklasycznym.Następnie została przebudowana pod koniec XVIII wieku. W takim stanieprzetrwała do drugiej wojny światowej.
Ostatni pożar katedry miał miejsce 15 lutego 1945 rokuzniszczył ją w 65 procentach. Ocalał jedynie wieniec kaplic. Zniszczenieświątyni odsłoniło jej gotyckie elementy, co przemówiło za tym aby jąodbudować. Główny trzon odbudowanej katedry zachował wszystkie cechy gotyckiejbudowli :frontową ścianę z nowym szczytem, dwie wieże z masywnymi skarpami,zakończone późnobarokowymi zwieńczeniami. W wieży południowej zachował sięznaczny fragment muru romańskiego, na którego fundamentach stanęła późniejszakatedra gotycka. W czasie odbudowyodkryto rozetę gotycką, która obecniewraz z całym oknem wypełnia witraż.
Boczne elewacje świątyni stanowią wysokie ściany nawy główneji prezbiterium ze stromym dachem krytym miedzią. Nad płaskim dachem nawbocznych widoczne są , bardzo rzadkie w polskim budownictwie kościelne łukiprzyporowe.
Główna nawa wraz z prezbiterium , ambitem i Złotą Kaplicąo długości 72 metrów i 36 metrach szerokości z bocznymi nawami i kaplicami ,posiada ściany wynicowane cegłą gotycką. Ściany nawy wiąże zrekonstruowanesklepienie gwiaździste. Prezbiterium dodatkowo wzbogaca i wyróżnia ażurowywieniec. Okna w prezbiterium wypełniają witraże z wizerunkami NajświętszejMaryi Panny, Matki Kościoła, patronów bazyliki archikatedralnej.
Jednak prawdziwym klejnotem katedry jest wielki ołtarz ,dzieło wybitnych mistrzów śląskich z przełomu wieku XIV – XV. Ołtarz przedstawia w centrum Matkę Boską wotoczeniu św. Katarzyny i św. Barbary oraz 12 innych świętych niewiast. Nazewnętrznych skrzydłach jest osiem obrazów , ukazujących Mękę Pańską. Wyposażenia w nawie głównej dopełniająwybitne dzieła barokowe: ambona z roku 1720, chrzcielnica, a także gotyckiestalle w prezbiterium. W posadzce nawygłównej z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa Roku 2000 wmurowano płytęz brązu, upamiętniającą Biskupa Jordana – pierwszego biskupa Polski.
A.K. 2010-12-06
