Gdzie pleban wygłasza swe kazania
Niewielka wieś, z zachowanym układem urbanistycznym i zabytkowym zespołem sakralnym, którego panorama zostaje dodatkowo wypełniona przez wiejskie budownictwo drewniane.
Jeruzal – wieś dobrze znana z serialu Ranczo jako Wilkowyje, pierwotnie nosiła nazwę Żeliszew. Tu znajduje się zespół kościoła parafialnego p.w. św Wojciecha i Mikołaja, który wpisany był do Rejestru Zabytków już w 1958 r. Lokacja Żeliszewa nastąpiła w 1533 r. staraniem właścicieli ziemskich Oborskich. W związku z założeniem parafii wybudowano pierwszy kościół drewniany. Niestety uległ on zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757-1758 wzniesiono nowy kościół, który to z małymi zmianami w trakcie przebudowy w XIX w., przetrwał do dnia dzisiejszego. Fundatorem jego był ówczesny wojewoda mazowiecki – Kazimierz Rudziński. W połowie XVIII w. Żeliszew zmienił nazwę na Jeruzalem, skróconej później do Jeruzal.
Kościół drewniany jest do dzisiejszego dnia. Rozmieszczony na planie krzyża z dobudowaną zakrystią. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Między nawą a prezbiterium można zauważyć charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy, na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI w. Całe wnętrze kościoła bogato ozdobione w stylu barokowym z elementami średniowiecznymi.
Główny ołtarz również jest w stylu barokowym z obrazem „Ukrzyżowanie” z połowy XVIII w. oraz z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła. Po prawej stronie świątyni znajduje się ołtarz boczny, podobnie barokowy, z obrazem św. Wojciecha. Po lewej zaś stronie ołtarz boczny barokowy z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Z XVIII w. pochodzi także ambona wisząca utrzymana w stylu późnego baroku – na której to Cezary Żak jako pleban wygłaszał kazania – chrzcielnica, drewniana kropielnica i prospekt organowy. Tu także na szczególne zainteresowanie zasługują przepiękne obrazy z XVIII i początku XX w., w tym arcyciekawy obraz „Mistyczne zaślubiny Matki Boskiej” o dość rzadko uwidacznianej w takich obrazach tematyce.
Warto również zwrócić uwagę na przepiękną drewnianą dzwonnicę. Pochodzi ona z XVIII w. a jest oszalowana o konstrukcji słupowej. W górnej jej części ażurowa, zwieńczona daszkiem namiotowym, kryta gontem. A kościelny dzwon rozbrzmiewa po dziś dzień, niosąc się echem po okolicznych wioskach.
Obok kościoła usytuowane jest mauzoleum Floriana Cieszkowskiego, który tknięty apopleksją zmarł w 1798 r.. Właściciel dóbr Łukówiec i Jeruzal od 1786 r.. W historii zapisał się jako poseł ziemi liwskiej na Sejm Czteroletni, starosta kleszczelewski, kawaler orderu św. Stanisława. Zasłynął jako dobry gospodarz i człowiek prawowity. Jego wnukiem był August Cieszkowski – znany polski filozof, ekonomista, działacz społeczny. Jego płyta nagrobna wcześniej znajdowała się w prezbiterium kościoła pod amboną, potem została przeniesiona do mauzoleum.
Monika Sadowska 2008.07.30
