Za to w Mińsku nie popasał. Wjechawszy na rynek ujrzał dwór tak znaczny i piękny, jakiego dotąd po drodze nie spotkał: dworzanie w szumnej barwie; pół regimentu jeno piechoty, bo na konwokację zbrojno nie jeżdżono, ale tak strojnej, że i król szwedzki strojniejszej gwardii nie miał; pełno karet pozłocistych, wozów z makatami i kobiercami dla obijania karczem po drogach, wozów z kredensem i zapasami żywności; przy tym służba cała niemal cudzoziemska, tak że mało kto się zrozumiałym językiem w tej ciżbie odezwał.
Henryk Sienkiewicz w taki to sposób opisywał Pałac Dernałowiczów w Mińsku Mazowieckim.Zabytkowy, położony w centrum miasta, nad rzeką Srebrną, otoczony parkiem krajobrazowym pałac Dernałowiczów to perła mińskiej architektury. Aby o nim mówić należy cofnąć się wiele lat wstecz…
W roku 1421 r. właściciel Menska – Jan z Gościańczyc, stolnik czerski, otrzymał od księcia Janusza przywilej na lokalizację gminy miejskiej na prawie chełmińskim. Nowo powstałe miasto otrzymało nazwę Mińsk. 50 lat później jego synowie dokonali podziału majątku. Mińsk otrzymał w udziale Jakub dając początek rodzinie Mińskich. Część Minska w 1530 r. została sprzedana Mikołajowi Wolskiemu, kasztelanawi sendomierskiemu. Wolski w 1539 r. utworzył z części miasteczko, nazywając je od swej funkicji Sendomierzem. W ten sposób w Mińsku swe siedziby miały dwa konkurujące rody magnackie. Gdzie mieściła się siedziba Mińskich – praktycznie nie wiadomo. Wolscy, choć bardzo krótko urzędowali w Sendomierzu zostawili jednak po sobie trwały ślad w postaci pałacu, który od nazwiska ostatnich właścicieli nosi nazwę pałacu Dernałowiczów.
Dwór sendomierski był budowlą piętrową z cylindrycznymi wieżami. Układ pomieszczeń wewnątrz dworu był niesymetryczny; a piwnice i parter sklepione potężnymi kolebkami. W pałacu znajduje sie również tajny loch. Biegnie z piwnicy z wieży północnowschodniej pod rzeką aż do pobliskiego kościoła. Jak głosi legenda, loch miał również i drugie odgałęzienie, które kończyło się na wzgórzu, gdzie obecnie znajduje się tzw. “stary cmentarz”.
Niestety, dobra Mińskich przeszły drogą zastawu w ręce rodziny Warszyckich. Dwór przebudowano w alkierzowy pałac. Narożne okrągłe wieże rozebrano, a na ich miejscu powstały prostokątne alkierze. Kolejni właściciele pałacu wciąż go przebudowywali. Wojciech Leon Opaliński przebudował pałac, dodając między alkierzami dwuarkadowe loggie wsparte na filarze. Jedynym reliktem zachowanym z tego okresu jest rokokowy kominek z piaskowca znajdujący się w sieni.Kolejny, właściciel hr. Stanisław Jezierski, nakazał klasycystycznej przebudowy pałacu, decydującej o jego obecnym wyglądzie. Prace te, wykonane prawdopodobnie w latach 1825 – 1828, wiąże się z nazwiskiem Henryka Marconiego – profesora w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Dodano wówczas trzecią kondygnację, zamurowano loggie, zmieniono sklepienia, wewnątrz powstała reprezentacyjna klatka schodowa. Przed 1855 r. runął południowo – wschodni narożnik pałacu. Przy odbudowie loggie zastąpiono już bocznymi klatkami schodowymi, a przy ryzalitach środkowych dostawiono tarasy na filarach toskańskich.
Obecnie pałac tętni życiem i to życiem kultury. Mieści się tu Miejski Dom Kultury, siedzibę również ma Miejska Biblioteka Publiczna i Mińskie Towarzystwo Muzyczne. To tu w ubiegłym roku gościli artyści Teatru Wielkiego wystawiając operę „Cyrulik sewilski”. To w tych murach co roku jesienią odbywaja sie koncerty „Mińska jesień”. Dom kultury prowadzi szereg kółek dla dzieci i młodzieży. W tym własnie pałacu organizowane sa wszelkiego rodzaju wystawy i wernisaże. Zaś dyrektor MDK-u Ewa Kalińska dba aby Pałac Dernałowiczów zawsze tętnił życiem kulturowym dla Minsk i okolic.
Monika Sadowska 2008.07.30
