Józef Hałas to współczesny polski malarz, którego sztuka jest rezultatem próby ukazania indywidualnych przeżyć artystycznych w kontekście harmonii admirowanej przez niego przyrody oraz całego wszechświata. Choć krytycy próbowali porównywać jego twórczość do sztuki nurtu geometrii abstrakcyjnej, to jednak trudno przystać na jakąkolwiek formę zaszufladkowania obrazów tegoż malarza. Dzieła Hałasa nie powstają w oparciu o idee konkretnego kierunku artystycznego, są one bowiem wyrazem przemyśleń oraz odczuć samego twórcy, który każdorazowo poszukuje środków wyrazu odpowiednich do przedstawienia swoich refleksji.
Józef Hałas urodził się w 1927 roku w Nowym Sączu. Miejsce, w którym artysta przyszedł na świat znacząco wpłynęło na jego dalszy rozwój twórczy. Wybujała roślinność górska oraz rozległa panorama Tatr rozbudziły wyobraźnię młodego malarza do tego stopnia, że przez większość swojego życia przedstawiał rozmaite rodzaje górzystego krajobrazu za pomocą intensywnych barw, geometrycznych form oraz zróżnicowanej faktury obrazów.
Kierowany swoją artystyczną pasją Hałas rozpoczął naukę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (dzisiejszej ASP) i w 1954 roku otrzymał dyplom tejże szkoły. Kilka lat później sam został pedagogiem i nauczał w macierzystej uczelni aż do 2001 roku. Jedyną przerwę w edukowaniu studentów miał on w latach 1962-1967, kiedy to zatrudnił się jako nauczyciel we wrocławskim Liceum Sztuk Plastycznych. Artysta na stałe związał się z Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych, w której był odpowiedzialny m. in. za organizację Katedry Kształcenia Ogólnoplastycznego na Wydziale Architektury Wnętrz i Projektowania Plastycznego. Kierował on także Katedrą Malarstwa na Wydziale Malarstwa i Rzeźby, a przez krótki czas pełnił również funkcję prorektora. Za swoje zasługi w otwieraniu umysłów studentów na zróżnicowanie form artystycznych otrzymał on tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 roku zyskał miano profesora zwyczajnego.
Oprócz działalności pedagogicznej oraz tworzenia obrazów Józef Hałas bierze także czynny udział w życiu kulturalnym. W 1956 roku był on jednym ze współtwórców „Grupy X”, do której założenia przyczynili się również: Alfons Mazurkiewicz, Małgorzata Grabowska i Krzesława Maliszewska. Pięć lat później artysta przystąpił do ugrupowania „Szkoła wrocławska”, które zmieniło później nazwę i funkcjonuje teraz jako „Grupa wrocławska”. W międzyczasie Józef Hałas wziął udział w kilkuset wystawach swoich prac – zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych. Niedawno obchodził on pięćdziesięciolecie działalności artystycznej i z tej okazji zaprezentował stworzone przez siebie dzieła na wystawie zorganizowanej przez Zachętę.
Twórczość Józefa Hałasa obejmuje pokaźny zbiór abstrakcyjnych pejzaży oraz kolekcję kilku cykli rysunków, takich jak: „Przeciwstawienia”, „Piony, skosy” i „Gwasze kieszonkowe”. Pierwsze obrazy tegoż artysty często porównywano do późniejszych dzieł Tadeusza Makowskiego. Ślad zainteresowania twórczością Makowskiego jest widoczny choćby na przykładzie „Kompozycji z bielą”. Obraz ten składa się niemal wyłącznie z prostokątów, kół i kwadratów, które układają się w sylwetki dwóch postaci, a zarazem dzielą malowidło na części. Dzięki zastosowaniu dużej ilości geometrycznych figur dzieło Hałasa kojarzy nam się bardziej z mozaiką lub układanką, niż efektem twórczości malarza. Sposób przedstawienia obydwu postaci nasuwa skojarzenia z bohaterami obrazów Makowskiego. Twarze i sylwetki ludzi z „Kompozycji z bielą” przypominają charakterystyczne dla obrazu „Troje dzieci pod drogowskazem” wizerunki dzieci, których uproszczone i zgeometryzowane kształty są łudząco podobne do kukiełek z teatru lalek. Wydaje się, że to jedyne elementy wspólne dla obrazów Makowskiego i Hałasa. Zdecydowanie więcej inspiracji czerpał polski malarz z dzieł szwajcarskiego artysty – Paula Klee, którego wielobarwne obrazy były często porównywane do utworów muzycznych ze względu na harmonijne przejścia tonacji kolorystycznych, a także fascynację mistrza pędzla materią dźwiękową. Józef Hałas w analogiczny sposób urozmaica paletę kolorów o subtelnie zróżnicowane barwy, które pomimo swojej różnorodności doskonale wtapiają się w dominującą tonację kolorystyczną. Niekiedy też jego obrazy, podobnie jak dzieła Paula Klee, cechuje intensywność barwnych plam, które wypełniają poszczególne elementy misternej konstrukcji geometrycznej, nadając jej przy tym nowe znaczenia. W niektórych owocach twórczości Hałasa wciąż można się dopatrzeć śladów inspiracji obrazami szwajcarskiego malarza, jednak sztuka polskiego twórcy o wiele częściej jest podporządkowana indywidualnym przeżyciom artystycznym mistrza pędzla.
Od wielu lat Józef Hałas czerpie inspiracje z przyrody – jego dzieła powstają na bazie obserwacji krajobrazów, których odbicia są następnie przetwarzane i upraszczane w wyobraźni artysty, aż do momentu, gdy osiągną uniwersalny kształt. Obrazy takie jak „Góra P-N” czy „Góra jasna II” nie mieszczą się w kategorii abstrakcyjnej pejzażu, gdyż oprócz tego, że przedstawiają one zapis konkretnych obiektów w formie geometrycznych znaków, ukazują również fakturę oraz wewnętrzną dynamikę krajobrazu. Za pomocą serii monochromatycznych kropek oraz linii prostych i skośnych artysta może ukazywać nie tylko rzeźbę terenu, ale również nachylenie łanów trawy pod naciskiem wiatru lub gęstość zalesienia. Oprócz najbardziej charakterystycznych dzieł inspirowanych przyrodą twórczość Józefa Hałasa obejmuje także cykl obrazów przedstawiających wielobarwne humanoidalne formy („Figóry”) oraz kompozycje abstrakcyjne (np. „Kwadrat”).
Nina Kinitz 5 maja 2009
