Nieprzysiadalność Marcina Świetlickiego

Nieprzysiadalność Marcina Świetlickiego

Urodził się w 1961 roku w Lublinie, ukończył III Liceum Ogólnokształcące im. Unii Lubelskiej w swoim rodzinnym mieście, a następnie studiował na krakowskim Uniwersytecie Jagiellońskim, lecz został z uczelni usunięty za bojkot zajęć Studium Wojskowego. Następnie otrzymał powołanie do Ludowego Wojska Polskiego i odbył zasadniczą służbę wojskową w Słupsku, którą zakończył w 1986 roku. Następnie zamieszkał w Krakowie – gdzie pracował m.in. w Pałacu Sztuki, jako dozorca przy ul. Ziai oraz pracował nad korektami tekstów. 

Zadebiutował w lubelskim czasopiśmie „Akcent”. Natomiast „Zimne kraje” to jego debiutancki tomik wierszy wydane w 1992 roku przez „bruLion” – stąd też Świetlicki jest nazywany czołowym twórcą tzw. pokolenia „bruLionu”, zaś „Zimne kraje” stanowią swoisty manifest ludzi zwanych „o’harystami” (od amerykańskiego poety Fanka O’Hary).Ta debiutancka książka poetycka spotkała się z niezwykle żywą reakcją krytyki: zachwycano się, a jednocześnie ostro krytykowano początkującego pisarza. W tej serii także zostali wydani inni poeci z pokolenia Świetlickiego: Sendecki, Podsiadło czy Ekier. Później, wydawnictwo Lampa i Iskra Boża zrobiło reedycję tego tomiku, zaś okładkę zaprojektował znany malarz współczesny Marcin Maciejowski, związany z grupą „Ładnie”. 

W październiku 1992 roku w Krakowie powstała grupa Świetliki, współtworzona przez Marcina Świetlickiego i przez krakowski zespół Trupa Wertera Utrata. Grupa ta zadebiutowała w grudniu tego samego roku na spotkaniu poetów Na Głos – na którym to gościli m.in. Czesław Miłosz i Wisława Szymborska. Ich debiutancki album „Ogród Koncentracyjny” zdobył uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności. Teksty piosenek stanowiły wiersze Świetlickiego, który melorecytował je w charakterystyczny dla siebie sposób. W 1996 roku zespół wydał drugą płytę – „Cacy cacy fleischmaschine”, która otrzymała dwie nominacje do nagrody Fryderyków – w kategoriach muzyka alternatywna i poezja śpiewana, w ten sposób grupa ugruntowała swoją pozycję. Trzeci album to „Perły przed wieprze”, w 2001 roku wydano „Złe Misie” (z gościnnym udziałem Kasi Nosowskiej i Lecha Janerki”. Zaś w roku 2005 zespół Świetliki wydał album „Las putas melancholicas” z udziałem Bogusława Lindy. Z tego krążka pochodzi chyba najbardziej rozpoznawalny kawałek Świetlików – „Finlandia”, wykonana z kwartetem smyczkowym Grupą MoCarta. Ponadto Marcin Świetlicki nawiązał współpracę z wieloma muzyka alternatywnymi, takimi jak: Robert Brylewski, Cezary Ostrowski, a także muzykami yassowymi (np. z Mikołajem Trzaską z zespołu Miłość – płyta „Cierpienie i wypoczynek” w 2000 roku). Gościnnie wystąpił z Pidżamą Porno na płytach „Styropian” i „Koncertówka 2. Drugi szczyt”, z Doliną Lalek („Tribute to Kryzys vol. 1”) oraz z Chupacabras („Chupacabras”). Grupa istnieje już 19 lat, wykształciła swój niepowtarzalny styl muzyczny, rozpoznawalny przez wszystkich zainteresowanych poezją śpiewaną, która idzie w kierunku muzyki eksperymentalnej i alternatywnej.

Mimo, że Świetliki to najbardziej znany projekt muzyczny Świetlickiego, to poeta ten zaangażowany był w jeszcze inny zespół muzyczny – Czarne Ciasteczka, który był współtworzony przez Antoniego Grelaka, Grzegorza Dyducha, Marka Piotrowicza oraz przez Świetlickiego.  Grają muzykę na wpół improwizowaną, gdzie znaleźć można wpływy jazzu i muzyki etnicznej. W 2002 roku wydali album pod tytułem „Tradycyjne polskie pieśni wielkopostne”, który był zapisem koncertu z festiwalu Port Legnica. 

W 2004 roku Świetlicki, wraz z Cezarym Ostrowskim, wydał płytę „Czołgaj się” – gdzie znajdziemy muzykę nieco inną, niż proponowaną przez Świetliki. Duet Świetlicki – Ostrowski stworzył płytę niepokojącą, z zimnymi, elektronicznymi dźwiękami, zaś Świetlicki nie krzyczy, a hipnotycznie recytuje swoje teksty. O płycie sam Świetlicki powiedział tak: „Nikt tej płyty nie zrozumie. Płyta jest o niezrozumieniu. Jak ktoś zechce ją zrozumieć… to hohoho”.

W 1996 roku został opublikowany jeden z bardziej charakterystycznych dla Świetlickiego tomików wierszy: „37 wierszy o wódce i papierosach”. „Czynny do odwołania” to tomik wydany w 2001 roku, po „Pieśniach profana”. Wszystkie tytuły wierszy z tego zbioru (oprócz pierwszego) noszą tytuły, które są rzeczownikami odsłownymi ułożonymi alfabetycznie – od „Bolenia” do „Żegnania”. Książka była nominowana do literackiej nagrody Nike 2002. 

Dwa lata później Świetlicki wydał tom wierszy „Nieczynny” oraz „Wiersze wyprane”, w 2004 roku „49 wierszy o wódce i papierosach”. Natomiast „Muzyka środka” to zbiór wierszy wydany w 2007 roku; zawiera różnorodne formy literackie, np. aforyzmy, piosenki, dłuższe poematy, a także zagadki i zabawy słowne.

Do roku 2004 Marcin Świetlicki pracował jako korektor „Tygodnika Powszechnego”. W latach 2000-2003, wraz z Grzegorzem Dyduchem, prowadził także program telewizyjny „Pegaz” – poświęcony kulturze i sztuce, emitowany od roku 1959 w TVP. 

Marcin Świetlicki parokrotnie miał też możliwość sprawdzenia siebie jako aktora. W 1998 roku zagrał główną rolę (rolę pisarza, który przeprowadza się do mieszkania w kamienicy) w dramacie Wojciecha Smarzowskiego „Małżowina”; w 2002 roku zagrał samego siebie w komediowym filmie obyczajowym Artura Więca „Anioł w Krakowie”; zaś w formie dokumentalnej sylwetka Świetlickiego została przedstawiona w serialu „Historia polskiego rocka” stworzonego przez Discovery Historia. 

Kolejny debiut – tym razem prozatorski – Świetlickiego nastąpił w 2006 roku wraz z wydaniem książki „Dwanaście”, która prezentuje mroczny Kraków, skrywający w sobie liczne tajemnice. O „Dwanaście” Świetlicki powiedział: „Jak bohater spotyka kobietę wyższą o centymetr, od razu czuje się nieswojo. Doda i Radosław Majdan mogliby zagrać w filmie na podstawie mojej powieści. Nie ukrywam, że jest tam para na nich wzorowana.” Powieść ta, z pogranicza kryminału, dała początek trylogii – następnie ukazały się „Trzynaście” w 2007 i „Jedenaście” w 2008 roku. Świetlicki kreśli niezwykłe rysy psychologiczne swoich postaci, łączy to z celnymi obserwacjami socjologicznymi i nieoczekiwanymi zwrotami akcji. 

Marcin Świetlicki był uhonorowany wieloma nagrodami literackimi, a do najważniejszych należą: nagroda im. Georga Trakla, nagroda Kościelskich czy wreszcie Paszportu Polityki, którego przyjęcia odmówił. Kilkakrotnie był również nominowany do nagrody Nike, zaś w 2006 roku otrzymał nagrodę Krakowską Książkę Miesiąca za „Muzykę środka”. W 2009 roku otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia za kryminał „Jedenaście”. Co ciekawe, pierwszy raz w historii tej nagrody, wyróżniono tak „niski” gatunek, jakim jest kryminał. Podczas odbierania nagrody powiedział z niezwykłą szczerością: „Chciałem pogratulować Kapitule. I mojemu wydawnictwu, że sobie takiego fajnego autora znalazło”. 

Jego wiersze charakteryzują się raczej skromnymi środkami, a emocjonalne napięcie tworzy dzięki opisom banalnych, codziennych zdarzeń – spotkań towarzyskich, rodzinnych czy erotycznych. Jego rzeczywistość to rzeczywistość przepełniona produktami kultury masowej. Świetlicki to tzw. „poeta pokoleniowy”. Bez wątpienia jest najpopularniejszym twórcą roczników, którzy dobrze pamiętają Sierpień 1980 i stan wojenny. Stanowi już swoistą ikonę krakowskiego poety przeklętego, który większość swojego czasu poświęca na spożywaniu alkoholu w słynnym „nastroju nieprzysiadalnym”. Dlatego prawie powszechnie widzi się w nim odmieńca, buntownika i wygnańca ze sfery oficjalnej literatury.

Share

Written by:

3 883 Posts

View All Posts
Follow Me :