Choć Kazimierz Pochwalski znany jest jako twórca reprezentacyjnych portretów Henryka Sienkiewicza, Pawła Popiela oraz Włodzimierza Dzieduszyckiego, to jego dorobek artystyczny nie ogranicza się wyłącznie do podobizn arystokratów, polityków, myślicieli i ludzi sztuki. Wśród licznych dzieł tegoż malarza wyróżnić warto także scenki rodzajowe z życia polskiej wsi oraz szkice i studia pejzażowe.
Kazimierz Pochwalski urodził się w 1855 roku w Krakowie jako syn malarza i konserwatora dzieł sztuki – Kaspra Pochwalskiego. Pierwsze nauki malarskiego rzemiosła odebrał on właśnie od uzdolnionego artystycznie ojca. Zdobytą wiedzę pogłębiał później w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Talent Kazimierza Pochwalskiego został szybko dostrzeżony i w 1877 roku artyście przyznano stypendium, dzięki któremu mógł kontynuować naukę w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych. W tej swoistej „mekce artystów” nad warsztatem młodego malarza czuwali: Alexander Wagner oraz Otto Seitz. Po ukończeniu edukacji w Monachium Pochwalski kontynuował naukę w ojczyźnie – tym razem pod kierunkiem Jana Matejki. W międzyczasie doskonalił swój malarski kunszt również poza granicami kraju – we Wiedniu, w Rzymie i Paryżu.
Kazimierz Pochwalski dużą część swojego życia spędził na obczyźnie. Odbywał wiele podróży, między innymi do Włoch, Turcji, Egiptu i Grecji. Ponadto jego talent w połączeniu z wytężoną pracę zapewnił artyście posadę profesora katedry malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, w którym malarz spędził ponad 25 lat. Pobyt w Austrii zaowocował nie tylko wieloletnim doświadczeniem pedagoga, ale również licznymi zleceniami na portrety – podobizny w reprezentacyjnych pozach zamawiali między innymi zagraniczni arystokraci, najwyżsi urzędnicy oraz wojskowi. Wśród portretowanych przez Kazimierza Pochwalskiego osób znalazł się sam cesarz Austrii – Franciszek Józef, który kilkakrotnie pozował polskiemu malarzowi.
Pomimo sukcesów odnoszonych za granicą, artysta nieustannie zabiegał o to, by mieć stały kontakt ze swoimi rodakami. Często przyjeżdżał do Polski, aby malować reprezentacyjne portrety na zamówienie. Po zakończeniu I wojny światowej ostatecznie porzucił życie na emigracji i zamieszkał w Krakowie.
Artysta brał udział w licznych wystawach krajowych i zagranicznych – ekspozycje jego prac odbywały się między innymi w Krakowie, Poznaniu, Toruniu, Katowicach, Wilnie i we Lwowie, jak również Wiedniu, Paryżu, Monachium, Berlinie, Dreźnie, Wenecji, Rzymie, Pradze i USA. O talencie Kazimierza Pochwalskiego świadczy nie tylko uznanie zaprzyjaźnionych artystów oraz całej rzeszy wysoko postawionych klientów, ale również ogromna liczba nagród i innych odznaczeń. Wystarczy tu wspomnieć choćby o Krzyżu Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżu Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderze Korony Żelaznej III klasy i Orderze Franciszka Józefa.
Do zasług Kazimierza Pochwalskiego zaliczyć należy nie tylko tworzenie doskonale dopracowanych portretów z pogłębioną warstwą psychologiczną, ale również sukcesy pedagogiczne – to właśnie on nauczył rysunku Olgę Boznańską. Wśród innych uczniów artysty wymienia się także Alfonsa Karpińskiego, Bolesława Jana Czedekowskiego, Jana Kazimierza Olpińskiego i Mariana Strońskiego.
Kazimierz Pochwalski zmarł na zapalenie płuc w Krakowie w 1940 roku.
Artysta zyskał sławę dzięki malowanym na zamówienie portretom, które ukazują przedstawiane postaci jako pełnych szacunku obywateli, nie pozbawiając przy tym modeli cech charakterystycznych dla ich osobowości.
Zanim jednak Kazimierz Pochwalski zaczął tworzyć podobizny arystokratów oraz wysoko postawionych urzędników, próbował swoich sił w malarstwie rodzajowym. Jego dorobek artystyczny obejmuje między innymi obrazy ukazujące codzienność mieszkańców wsi. Widzimy więc starca pochylającego się nad kuflem piwa ( „W karczmie”), lirnika zabawiającego kobiety i dzieci dźwiękami swojego instrumentu („Lirnik przed chatą”) oraz rozlatujący się dom ubogiej rodziny („Stara chata”). Przykładem idealizacji życia na łonie natury jest natomiast dzieło zatytułowane „Sielanka”, które przedstawia dwójkę wiejskich dzieci z owcami w idyllicznym otoczeniu wielobarwnych kwiatów i wybujałej roślinności. Artysta malował także scenki historyczno-rodzajowe oraz dzieła, dla których inspiracją były utwory literackie. W międzyczasie powstawały też studia portretowe. Kazimierz Pochwalski porzucił malarstwo rodzajowe w latach 1885-1886 i poświęcił się twórczości portretowej.
Od tego momentu artysta konsekwentnie piął się po szczeblach sławy. Jego realistyczne portrety zyskały uznanie cesarza Franciszka Józefa I, który został uwieczniony na 6 lub 7 obrazach (dokładna liczba nie została ustalona). Ponadto Kazimierz Pochwalski malował oficjalne podobizny członków cesarskiej rodziny, w tym między innymi: Marii Józefy, Ottona i Ferdynanda Karola. Inne obrazy z tzw. okresu wiedeńskiego przedstawiają wizerunki polityków, profesorów uniwersyteckich oraz przedstawicieli sfer finansowych.
Po powrocie do Krakowa artysta malował portrety słynnych Polaków, takich jak Józef Piłsudski, Ignacy Mościcki, Eliza Orzeszkowa czy Henryk Sienkiewicz, a także profesorów, arystokratów i ziemian.
Oprócz pogłębionych psychologicznie wizerunków o charakterze reprezentacyjnym oraz scen rodzajowych, spod pędzla Pochwalskiego wychodziły także pejzaże i martwe natury.
Bibliografia:
http://www.pochwalski.edu.pl/readarticle.php?article_id=15
http://www.artinfo.pl/?pid=artists&id=10414&lng=1
Nina Kinitz 18 października 2009
