Pomiędzy realizmem a deformacją, czyli folklor w twórczości_Fryderyka Pautscha.

Pomiędzy realizmem a deformacją, czyli folklor w twórczości_Fryderyka Pautscha.

Fryderyk Pautsch urodził się w 1877 roku w Delatynie – miejscowości położonej nieopodal Stanisławowa. W 1898 roku zaczął on studiować prawo na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza, a rok później kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Edukacja artystyczna Fryderyka Pautscha rozpoczęła się w 1900 roku, kiedy to młody malarz dołączył do grona studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Przez kolejnych sześć lat poznawał on tajniki malarskiego rzemiosła pod kierunkiem Józefa Unierzyskiego oraz Leona Wyczółkowskiego. Od 1905 roku kontynuował pracę nad swoim warsztatem w paryskiej Académie Julian. Fryderyk Pautsch kształcił się wtedy w pracowni francuskiego malarza i rzeźbiarza oraz twórcy portretów i obrazów historycznych – Laurensa.
W międzyczasie artysta dorabiał rysując karykatury, publikowane później w takich czasopismach, jak „Liberum Veto” oraz „Chochoł”. Obserwował też życie Hucułów, które na wiele kolejnych lat stało się tematem przewodnim jego twórczości.
Po opuszczeniu Francji artysta udał się do Lwowa. Od 1912 roku był on już profesorem, który wykładał malarstwo dekoracyjne na wrocławskiej uczelni. Wstąpił także do „Towarzystwa Artystów Polskich <>””, a później powiększył grono członków wiedeńskiego „Hagenbundu”.
Po wybuchu I wojny światowej Fryderyk Pautsch służył w armii austriackiej. Po zakończeniu działań zbrojnych został on dyrektorem poznańskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. Fryderyk Pautsch miał zupełnie nową wizję funkcjonowania położonej w sercu Wielkopolski uczelni, a wprowadzone przez niego reformy przyczyniły się do ulepszenia systemu nauczania oraz zmiany rzemieślniczego charakteru szkoły na profil artystyczny. Podczas pełnienia funkcji dyrektora malarz powiększył kadrę pedagogiczną o artystów z całej Polski, a także wprowadził nowy przedmiot nazywany „sztukami czystymi”.
Sześć lat później, tj. w 1925 roku, Fryderyk Pautsch został mianowany kierownikiem Katedry Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Kariera pedagogiczna malarza nie została przerwana nawet przez działania wojenne – artysta wykładał wtedy w Instytucie Sztuk Plastycznych w Krakowie, natomiast po zakończeniu II wojny światowej wrócił on na stanowisko profesora Akademii Sztuk Pięknych.
Dzieła Fryderyka Pautscha były bardzo często prezentowane szerszej publiczności w ramach licznych wystaw krajowych oraz zagranicznych. Wystawiano je w: Poznaniu, Krakowie i Warszawie, a także we Wiedniu, Lwowie, Monachium, Wenecji, Berlinie, Rzymie, Pittsburgu, Chicago, Brukseli i wielu innych miastach. Jednym z większych wyróżnień, jakie spotkały malarza było odznaczenie go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, który przyznano mu w 1936 roku.
Fryderyk Pautsch zmarł w Krakowie w 1950 roku.
Sztuka tegoż malarza łączy w sobie cechy nurtu folklorystycznego i ekspresjonistycznego. W przeciwieństwie do innych artystów młodopolskich, którzy ulegli ludomanii, Fryderyk Pautsch nie bazował na dość typowym wizerunku rumianej kobiety, odzianej w barwną suknię w kwiaty i roześmianego chłopa o ogorzałej twarzy. Malarz był wprawdzie zafascynowany życiem Hucułów i chętnie przedstawiał ich obrzędy, obyczaje oraz codzienne zajęcia, jednak jego spojrzenie na świat prostych ludzi cechowało się dużym subiektywizmem, który determinował oryginalne ujęcie podejmowanego tematu. Jego obrazy przesiąknięte były wprawdzie realizmem, jednak wielokrotnie wizerunki ludzi oraz inne elementy dzieła poddawane były deformacji. Przejawiała się ona choćby w monumentalizowaniu postaci, a także wyraźnym ukazywaniu ich gestów oraz przerysowanej mimiki, dzięki której wygląd niektórych chłopów był wręcz karykaturalny. Wrażenie to było dodatkowo spotęgowane przez zastosowanie wyrazistego konturu, pokrycie płócien grubą warstwą farby oraz skontrastowanie kolorów. O iście ekspresjonistycznej deformacji możemy mówić w przypadku takich obrazów, jak „Pod krzyżem” czy „Huculi”, lecz ślady fascynacji tym nurtem widoczne są także w dziele zatytułowanym „Nowożeńcy (Para ślubna)”. Przedstawia ono zmonumentalizowane sylwetki Hucułów odzianych w odświętne stroje. Podczas gdy nienaturalnie wysoka i szeroka postać dziewczyny zwraca uwagę realistycznym oddaniem rysów twarzy, to już oblicze młodzieńca przykuwa wzrok ogromnymi, czarnymi oczami, uproszczonym rysunkiem ust i zbyt jednolitą barwą cery.
Choć dorobek artystyczny Fryderyka Pautscha obejmuje bardzo wiele obrazów przedstawiających subiektywne spojrzenie malarza na życie Hucułów, to jednak folklor nie był dla niego jedynym źródłem inspiracji. Artysta tworzył również portrety (w tym bardzo wiele dzieł ukazujących wizerunki elity intelektualnej Lwowa) i pejzaże, a także sceny historyczne. Spod jego pędzla wychodziły też obrazy oparte na motywach zaczerpniętych z baśni, przykładem może być choćby powstały w 1907 roku „Smok wawelski”.
Bibliografia:
www.culture.pl
Nina Kinitz 18 sierpnia 2009

Share

Written by:

3 883 Posts

View All Posts
Follow Me :