Nad Nogatem, prawym ramieniem Wisły, na wschód od Gdańska wznosi się jedna z najbardziej reprezentacyjnych i najpotężniejszych warowni średniowiecznych Europy – zamek w Malborku. Był to zamek konwentualny i siedziba komtura , budowany od połowy lat siedemdziesiątych XIII wieku przez Braci Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny, w Polsce nazywanych Krzyżakami. Ogromny zespół warowny, wzniesiony z cegły, z obwodowymi murami obronnymi wzmocnionymi licznymi basztami, z budynkami administracyjnymi, reprezentacyjnymi, mieszkalnymi i gospodarczymi. Rozrastał się imponująco w XIII , a zwłaszcza w XIV wieku i ostatniej fazie rozbudowy składał się z Zamku Wysokiego, Zamku Średniego i przedzamcza, zwanego Zamkiem Niskim. W okresie od około 1280 roku do połowy XIV wieku powstawał Zamek Wysoki jako regularny czworobok, z kaplicą, kapitularzem, refektarzem, dormitoriami, z wysoka (66 m)wieżą i arkadowym dziedzińcem. Wielki Mistrz Zygfryd von Feuchtwangen w 1309 przeniósł swoją siedzibę w Wenecji do Malborka. W owych latach zaczęto budowę Zamku Średniego, która z przerwami trwała do końca XIV wieku. Było to założenie trój skrzydłowe, położone od strony północnej Zamku Wysokiego, połączone z nim systemem obwarowań i bramą. Wielki Refektarz w skrzydle zachodnim Zamku Średniego, przykryty jest przepięknym sklepieniem palmowym wspartym na trzech smukłych granitowych kolumnach z bazami i kapitelami pokrytymi dekoracją figuralną i roślinną (1318 – 1324). W latach 1335 – 1341 Wielkim Mistrzem był Dytrych von Altenburg, na którego czasy przypadł największy rozkwit działalności budowlanej w Malborku.
Wzniesiono nowe skrzydła mieszkalne, kapitularz i inne pomieszczenia. Rozbudowano także kaplicę Marii Panny, do której prowadzi portal, tzw. Złota Brama, z figurkami Panien Mądrych i Głupich oraz Eklezji i Synagogi. W latach 1389 – 1399 w południowo – zachodnim narożu Zamku Średniego stanął przy udziale Mikołaja Fellensteina z Koblencji czterokondygnacyjny Pałac Wielkiego Mistrza – wspaniały przykład rezydencjonalnej architektury międzynarodowego gotyku, z przestronnymi jasnymi pomieszczeniami, dekoracyjnymi sklepieniami wspartymi na wykwintnych kolumnach, iście książęce mieszkanie z widokiem na Nugat, nader odległe od myśli o klasztornej ascezie.
A reguły zakonu były konsekwentne: „Są trzy rzeczy, które stanowią fundament wszelkiego życia duchownego…Pierwsza to dozgonna czystość, druga to wyrzeczenie się własnej woli: to jest posłuszeństwo aż do śmierci.Trzecia to ślub ubóstwa, aby każdy, kto wstępuje do tego zakonu, żył, nie mając niczego na własność. W tych trzech rzeczach, czystości, posłuszeństwie, życiu bez żadnej własności, tkwi cała siła tej reguły, a jest ona tak niezłomna, że nawet mistrz zakonu nie ma władzy nikogo zwolnić od tych trzech rzeczy. Bołamiąc jedną , złamało by się nie chybnie całą regułę”.
W roku 1410, po bitwie pod Grunwaldem, gdy wojska polskie litewskie oblegały Malbork, twierdza pod dowództwem Henryka von Plauen stawiała twardy opór. W roku 1457 przeszła w ręce Polaków i do roku 1772 stanowiła siedzibę starostów oraz jedną z rezydencji królów polskich. Po rozbiorach Polski Malbork zajęli Prusacy, co zapoczątkowało jego upadek. Całe założenie, z wyjątkiem kaplicy, zamieniono na koszary, magazyny i warsztaty. W roku 1803 poeta Max von Schenkendorff nawoływał do ratowania „świętych gruzów”.W roku 1817 podjęto działania restauratorskie. Architekt Karl Friedrich Schinkel przyznał, że w żadnej innej budowli „prostota, piękno, oryginalność i konsekwencja nie łączą się ze sobą tak harmonijnie jak w zamku malborskim”.
Prace konserwatorskie i rekonstrukcje zamku prowadził w latach 1882 – 1922 Conrad Emanuel Steinbrecht, a następnie Benhard Schmid.Zespół zamkowy, zniszczony w roku 1945, został odbudowany. Dziś znajduje się w nim muzeum i jest to jedno z największych muzeów w kraju. Rocznie odwiedza go ok. 450 tysięcy osób. Nie tylko turyści masowo przybywają na zamek, upodobały go sobie także nietoperze. Jest tu największe zimowisko tych ssaków na Pomorzu.Oczywiście turysta nie ma szans ich zobaczyć, ponieważ przesiadują tylko w najbardziej niedostępnych zakamarkach malborskiego zamku.
Zamek był również wielokrotnie wykorzystywany przez filmowców. Kręcono tu między innym takie filmy jak: „Wiedźmin”, „Króla Olch”, „Pan Samochodzik i Templariusze.
A.K. 2011-01-24
Korzystałam: „Sanktuaria i zamki w Europie”
Muza. s.a.
