Zycie
Krzyszof Penderecki jest polskim kompozytorem i dyrygentem urodzonym 23 listopada 1933 roku w Dębicy.
Od 1954 roku studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, którą ukończył w 1958 roku. Po ukończeniu studiów zaczął pracować na uczelni, gdzie początkowo wykładał kompozycję, a w latach 1972 – 1987 był rektorem krakowskiej uczelni. Poza wykładami w Krakowie, Krzysztof Penderecki uczył również w Folkwang-Hochschule für Musik w Essen (1966-68) oraz Yale University w New Haven (1973-78).
W 1968 roku wyjechał na stypendium Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) w Berlinie, gdzie przebywał do 1970 roku.
Po zakończeniu współpracy z Państwową Wyższą Szkołą Muzyczną w Krakowie powierzono mu funkcję dyrektora artystycznego Filharmonii Krakowskiej, którą pełnił do 1990 roku. Natomiast od 1993 roku pełni funkcję dyrektora artystycznego Festival Casals w San Juan w Puerto Rico, cztery lata później dostał również propozycję objęcia posady dyrektora muzycznego Sinfonia Varsowie, a w 1998 roku został także doradcą Beijing Music Festival w Pekinie.
Swój dyrygencki debiut Penderecki odbył w 1971 roku w Donaueschingen. Od tego momentu dyryguje najbardziej znanymi, światowymi orkiestrami na całym świecie.
Nagrody
Twórczość Krzysztofa Pendereckiego jest doceniana nie tylko w kraju, ale na całym świecie o czym świadczy fakt, że artysta ma na swoim koncie kilkadziesiąt nagród, wyróżnień i odznaczeń, zarówno krajowych jak i międzynarodowych, a spośród nich wymienić możemy m.in.: Nagrodę Państwową I stopnia (1968, 1983), Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1970), Nagrodę im. Gottfrieda von Herdera (1977), Nagrodę im. Jeana Sibeliusa (1983), Premio Lorenzo Magnifico (1985), Nagrodę Izraelskiej Fundacji im. Karla Wolffa (1987), Grammy Award (1988, 1999, 2001), Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi RFN (1990), Grawemeyer Award of the University of Louisville (1992), Nagrodę Międzynarodowej Rady Muzycznej UNESCO (1993), Order Za Zasługi dla Kultury Księstwa Monaco (1993), Krzyż Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993), austriackie odznaczenie honorowe „Za Osiągnięcia Naukowe i Artystyczne” (1994), Nagrodę Pro Baltica (1995), tytuł Commandeur dans l’Ordre des Arts et des Lettres (1996), Nagrodę Muzyczną miasta Duisburg (1999), AFIM Indie Award (1999), MIDEM Classical Award jako Best Living Composer of the Year (2000), Ordine al Merito della Repubblica Italiana (2000), Premio Principe de Asturias de las Artes (2001), Nagrodę Wielką Fundacji Kultury (2002), Nagrodę im. Romano Guardiniego (2002), Preis der Europäischen Kirschenmusik (2003), Medal Fundacji Judaica (2003), Praemium Imperiale (2004), Order Orła Białego (2005), Commander of the Three Star Order Republiki Łotewskiej (2006), Doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2008) czy Nagrodę im. Józefa Chełmońskiego (2008), Złoty Medal Ministra Kultury Republiki Armenii (2008).
Ponadto zdobył tytuł doktora honoris causa w uczelniach takich jak: Uniwersytet w Rochester (1972), Saint Olaf College w Northfield w Minnesocie (1977), Uniwersytet w Bordeaux (1979), Uniwersytet w Leuven (1979), Georgetown University w Waszyngtonie (1984), Uniwersytet w Belgradzie (1985), Universidad Autónoma de Madrid (1987), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1987), Uniwersytet Warszawskiego (1993), Akademii Muzycznej w Krakowie (1994), Akademii Muzycznej w Warszawie (1994), Universidad Católica Argentina w Buenos Aires (1994), Uniwersytet w Glasgow (1995), Uniwersytet Jagiellońskiego (1998), Universitatea Babeş-Bolyai w Klużu-Napoce (1999), Duquesne University w Pittsburghu (1999), Academia de Muzica „Gheorghe Dima” (1999), Universität Luzern (2000), Yale University w New Haven (2003), Uniwersytetu w St. Petersburgu (2003), Uniwersytetu w Lipsku (2003), Uniwersytetu w Seulu (2005), Konserwatorium w Erywaniu (2008), Akademii Muzycznej w Gdańsku (2008).
Twórczość
Do najważniejszych kompozycji Krzysztofa Pendereckiego zaliczyć możemy przede wszystkim utwory takie jak: Sonata na skrzypce i fortepian (1953), Miniatury na klarnet i fortepian (1956), Prośba o wyspy szczęśliwe, pieśń na głos i fortepian (1957), Epitaphium Artur Malawski in memoriam na orkiestrę smyczkową i kotły (1957-58), Psalmy Dawida na chór mieszany, instrumenty strunowe i perkusję (1958), Emanacje na dwie orkiestry smyczkowe (1958-59), Miniatury na skrzypce i fortepian (1959), Strofy na sopran, głos recytujący i 10 instrumentów (1959), Anaklasis na orkiestrę smyczkową i 6 grup perkusyjnych (1959-60), Wymiary czasu i ciszy na 40-głosowy chór mieszany, perkusję i smyczki (1959-60), Tren „Ofiarom Hiroszimy” na 52 instrumenty smyczkowe (1959-61), Quartetto per archi no. 1 (1960), Psalmus 1961 na taśmę magnetofonową (1961), Fonogrammi per flauto e orchestra da camera (1961), Polymorphia na 48 instrumentów smyczkowych (1961), Fluorescencje na wielką orkiestrę symfoniczną (1961-62), Kanon na 52 instrumenty smyczkowe i taśmę magnetofonową (1962), Stabat Mater na 3 chóry mieszane a cappella (1962-63), Brygada śmierci, słuchowisko radiowe na głos recytujący i taśmę (1963), Passio et mors Domini Nostri Jesu Christi secundum Lucam na 3 głosy solo, recytatora, 3 chóry mieszane, chór chłopięcy i orkiestrę (1963-66), Cantata in honorem Almae Matris Universitatis Iagellonicae na 2 chóry mieszane i orkiestrę (1964), Sonata per violoncello e orchestra (1964), Capriccio per oboe e 11 archi (1964-65), Najdzielniejszy z rycerzy, opera dla dzieci w 3 aktach na sopran, tenor, 2 barytony, bas, chór mieszany i orkiestrę (1965), De natura sonoris I na wielką orkiestrę symfoniczną (1966), Concerto per violino grande ed orchestra (1966-67), Concerto per violoncello ed orchestra no. 1 (1966-67), Uwertura pittsburska na orkiestrę dętą, perkusję, fortepian i kontrabasy (1967), Capriccio per violino e orchestra (1967), Dies irae. Oratorium ob memoriam in perniciei castris in Oświęcim necatorum inexstinguibilem reddendam na 3 głosy solo, chór mieszany i orkiestrę (1967), Capriccio per Siegfried Palm na wiolonczelę solo (1968), Quartetto per archi no. 2 (1968), Diabły z Loudun, opera w 3 aktach (1968, 2001), Jutrznia (Utrenja) I: Złożenie Chrystusa do grobu na głosy solo, 2 chóry i orkiestrę symfoniczną (1969-70), Kosmogonia na 3 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1970), Jutrznia (Utrenja) II: Zmartwychwstanie Pańskie na głosy solo, chór mieszany, chór chłopięcy i orkiestrę symfoniczną (1970-71), De natura sonoris II na orkiestrę symfoniczną (1970-71), Canticum canticorum Salomonis na 16-głosowy zespół wokalny i orkiestrę kameralną (1970-73), Actions na zespół free-jazzowy (1971), Preludium na orkiestrę dętą, perkusję i kontrabasy (1971), Partita na klawesyn oraz gitarę elektryczną, gitarę basową, harfę, kontrabas i orkiestrę kameralną (1971-72), Ecloga VIII na 6 solowych głosów męskich (1972), Ekecheirija na taśmę magnetofonową (1972), Symfonia nr 1 na wielką orkiestrę symfoniczną (1972-73), Intermezzo na 24 instrumenty smyczkowe (1973), Magnificat na bas solo, 7-głosowy męski zespół wokalny, 2 chóry mieszane, chór chłopięcy i orkiestrę symfoniczną (1973-74), Przebudzenie Jakuba na orkiestrę symfoniczną (1974), Concerto per violino ed orchestra no. 1 (1976-77), Raj utracony, sacra rappresentazione w 2 częściach (1976-78), Te Deum na głosy solowe, 2 chóry mieszane i orkiestrę symfoniczną (1978-80), Vorspiel, Visionen und Finale aus „Paradise Lost” na 6 solistów, wielki chór mieszany i orkiestrę (1979), Adagietto z „Raju utraconego” [wersja I] na orkiestrę symfoniczną (1979), Capriccio per tuba (1979-80), Symfonia nr 2 „Wigilijna” na orkiestrę symfoniczną (1979-80), Lacrimosa z „Polskiego Requiem” na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1980), Polskie Requiem na 4 głosy solowe, 2 chóry mieszane i orkiestrę (1980-2005), Agnus Dei z „Polskiego Requiem” na chór mieszany a cappella (1981), Concerto per violoncello ed orchestra no. 2 (1982), Koncert na altówkę i orkiestrę (1983), Cadenza per viola sola (1983-84), Koncert na altówkę [wersja kameralna] (1984), Koncert na altówkę [wersja na wiolonczelę] (1984), Koncert na altówkę [wersja na klarnet] (1984), Cadenza per viola sola [wersja na skrzypce] (1984), Czarna maska (Die schwarze Maske), opera w jednym akcie (1984-86), Per Slava na wiolonczelę solo (1985-86), Pieśń Cherubinów na chór mieszany a cappella (1986), Veni Creator na chór mieszany a cappella (1987), Preludium na klarnet solo (1987), Der unterbrochene Gedanke na kwartet smyczkowy (1988), Concerto per violino ed orchestra no. 1 [wersja II] (1988), Symfonia nr 3 (1988-95), Symfonia nr 4 „Adagio” na orkiestrę symfoniczną (1989), Ubu król, opera buffa w 2 aktach z prologiem i epilogiem (1990-91), Trio smyczkowe na skrzypce, altówkę i wiolonczelę (1990-91), Sinfonietta no. 1 per archi (1990-92), Partita [wersja II] na klawesyn oraz gitarę elektryczną, gitarę basową, harfę, kontrabas i orkiestrę kameralną (1991-92), Symfonia nr 5 „Koreańska” na orkiestrę symfoniczną (1991-92), Benedicamus Domino na chór męski a cappella (1991-92), Concerto per flauto ed orchestra da camera (1992), Concerto per violino ed orchestra no. 2 (Metamorphosen) (1992-95), Benedictus na chór mieszany a cappella (1993), Kwartet na klarnet i trio smyczkowe (1993), Agnus Dei z „Polskiego Requiem” [wersja II] na orkiestrę smyczkową (1994), Entrata na instrumenty dęte blaszane i kotły (1994), Sinfonietta no. 2 per clarinetto ed archi (1994), Divertimento per violoncello solo (1994, 2006), Concerto per flauto [wersja na klarnet] (1995), Agnus Dei aus „Requiem der Versöhnung” zum Gedanken an die Opfer des 2.Weltkrieges na 4 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę (1995), Siedem Bram Jerozolimy na 5 solistów, recytatora, 3 chóry mieszane i orkiestrę (1996), Serenade na orkiestrę smyczkową (1996-97), Credo na głosy solowe, chór i orkiestrę symfoniczną (1996-98), Hymn do świętego Daniela na chór mieszany i orkiestrę (1997), Hymn do świętego Wojciecha na chór mieszany i orkiestrę (1997), Sonata per violino e pianoforte no. 2 (1999), Sextett na klarnet, róg, trio smyczkowe i fortepian (2000), Musik für Blockflöten, Marimbaphon und Streicher (2000), Suita z „Raju utraconego” na solistów, chór i orkiestrę (2000), Concerto grosso per tre violoncelli ed orchestra (2000-2001), Lied na głos i fortepian (2001), Concerto per pianoforte ed orchestra „Resurrection” (2001, 2007), Phedra na głos, chór i orkiestrę (2002), Benedictus na chór żeński a cappella (2002), Adagio na wiolonczelę i orkiestrę (2002-2003), Fanfarria Real na orkiestrę (2003), Concerto grosso no. 2 per 5 clarinetti ed orchestra (2004), Tempo di Valse na wiolonczelę solo (2004), Symfonia nr 8 „Lieder der Vergänglichkeit” na sopran, mezzosopran, baryton, chór i orkiestrę symfoniczną (2004, 2007), Chaconne – in memoria Giovanni Paolo II z „Polskiego Requiem” na orkiestrę kameralną (2005), Cadenza z „Koncertu Brandenburskiego nr 3 G-dur” J. S. Bacha na altówkę, wiolonczelę i klawesyn (2006), Largo per violoncello ed orchestra (2007), Muzyka do filmu Katyń w reż. Andrzeja Wajdy (2007), Adagietto z „Raju utraconego” [wersja II] na rożek angielski i orkiestrę smyczkową (2007), Agnus Dei z „Polskiego Requiem” [wersja III] na 8 wiolonczel (2007), Serenata per tre violoncelli (2007), Concerto per corno e orchestra „Winterreise” (2007-2008), Capriccio per violino solo (2008), Quartetto per archi no. 3 (2008), Drei Chinesische Lieder für Bariton und Orchester (2008) oraz Sanctus und Benedictus na chór a cappella (2008).
Marta Kotas 2009-07-09
