Jerzy Siemiginowski-Eleuter należał do grona najbardziej utalentowanych polskich malarzy barokowych. Uchodzi on za twórcę słynnych portretów Jana III Sobieskiego, który był wielbicielem sztuki uzdolnionego Szymonowicza. Do zasług artysty należy również stworzenie dekoracji pałacu w Wilanowie oraz słynnego cyklu malowideł, opatrzonych wspólnym tytułem „Pory roku”.
Malarz przyszedł na świat ok. 1660 roku jako Jerzy Szymonowicz. Niebawem został on oddany pod opiekę Jana III Sobieskiego – późniejszego mecenasa oraz przyjaciela artysty. Około roku 1677 roku protektor młodego Szymonowicza postanowił umożliwić chłopcu podjęcie edukacji artystycznej, w tym celu wysłał go do rzymskiej Akademii św. Łukasza. Z czasów studenckich pochodzą jedne z pierwszych prac malarza – „Budowa wieży Babel” i „Gniew boży z powodu budowy wieży Babel”. Właśnie tym rysunkom zawdzięcza artysta swój pierwszy, wielki sukces, jakim było zdobycie najwyższego wyróżnienia w konkursie zorganizowanym przez akademię. W 1682 roku w wyrazie uznania dla wybitnych umiejętności artystycznych Jerzego Szymonowicza, przyjęto go do elitarnego grona członków Akademii. W tym samym roku malarz powrócił do Polski. Był on już wtedy królewskim doradcą w sprawach sztuki i na życzenie władcy skupywał wartościowe obrazy, które przywoził później do kraju.
Kunsztowne dzieła malarza były cenione nie tylko przez Jana III Sobieskiego, ale również zaskarbiły sobie uznanie wielu zagranicznych krytyków. O wysokiej pozycji młodego artysty świadczy nadanie Szymonowiczowi tytułu szlacheckiego przez papieża oraz przyznanie mu Orderu Złotej Ostrogi. W odpowiedzi na tak wielki zaszczyt barokowy malarz przybrał miano Kawalera Eleutera, przez co podkreślił swoją niezależność oraz wysoką rangę. Zmiana nazwiska artysty nastąpiła w 1884 roku. Kolejna modyfikacja danych osobowych była wynikiem zaadoptowania malarza przez zubożałą rodzinę szlachecką, po której odziedziczył on miano Siemiginowskiego. Jan III Sobieski wyraził swą aprobatę dla uszlachcenia Eleutera ofiarowując mu położoną nieopodal Złoczowa wieś Łukę oraz obdarzając go tytułem Eques Auratus.
W 1687 roku artysta namalował portret trumienny Marii Anny z Kazanowskich Jabłonowskiej (obraz nie zachował się do naszych czasów), a w kolejnych latach ozdabiał pałac w Wilanowie, a także czuwał nad prawidłowym wykonaniem zamówionych przez króla projektów artystycznych. Pod koniec lat osiemdziesiątych czas upływał malarzowi na współtworzeniu projektu żółkiewskiego ratusza oraz prowadzeniu zajęć z zakresu malarstwa w tzw. „szkole wilanowskiej”.
Jerzy Siemiginowski-Eleuter największą sławę zyskał jako twórca wielkoformatowych obrazów, które ozdobiły ściany oraz sufity królewskiego pałacu w Wilanowie. Były to głównie kompozycje oparte na motywach zaczerpniętych ze świata mitologii oraz alegoryczne przedstawienia postaci i zjawisk przyrody. Przykładem tego jest słynny cykl „Pory roku”, który powstał z inspiracji dziełami Owidiusza oraz Mariniego. Artysta wykonał też szereg portretów Jana III Sobieskiego oraz członków rodziny królewskiej, które zapełniły ściany wilanowskiego pałacu. Ku chwale swego władcy, a zarazem mecenasa stworzył on także dzieło zatytułowane „Noc i dzień”, które przedstawiało Sobieskiego w roli pełnego uroku Apollina. Do zasług Jerzego Siemiginowskiego-Eleutera należy również ozdobienie królewskiej rezydencji licznymi freskami oraz malowidłami ściennymi, z których część imitowała reliefy, kunsztownie wykonane gobeliny oraz charakterystyczne dla barokowej architektury dekoracje.
Artysta tworzył także dzieła o tematyce religijnej. Choć zdecydowana większość obrazów sakralnych jego autorstwa uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej, to jednak mamy świadomość, iż oprócz dzieł takich jak „Św. Anna Samotrzecia” czy „Matka Boska z Dzieciątkiem” istniała duża grupa obrazów religijnych stworzonych przez Eleutera. Do najsłynniejszych dzieł o charakterze sakralnym należały następujące obrazy: „Chrystus na krzyżu”, „Anioł Stróż”, „Przemienienie Pańskie” oraz „Chrystus nauczający”. Artysta stworzył także ilustracje do książki o błogosławionej Salomei, które wyznaczyły nowe tendencje w przedstawianiu wydarzeń z życia tejże postaci.
Po śmierci swojego mecenasa Siemiginowski został sekretarzem króla Augusta II, pracował on wtedy także na rzecz Aleksandra Sobieskiego. Od 1700 roku artysta czuwał nad rozbudową dekorowanego przez siebie pałacu w Wilanowie. Dokładna data śmierci Jerzego Siemiginowskiego-Eleutera nie jest znana – najczęściej przyjmuje się tu rok 1711, lecz w rzeczywistości życie malarza zakończyło się pomiędzy rokiem 1708 a 1711.
Nina Kinitz 27 kwietnia 2009
