Oskar Kolberg urodził się w miejscowości Przysucha, 22 lutego 1814 roku. Jego rodzicami byli Juliusz, który był inżynierem – geodetą oraz Karolina, która pochodziła z francuskiej rodziny. Mimo, że Kolberg pochodził z Opoczyńskiego nie mieszkał tam długo. Jego ojciec bowiem dostał propozycje pracy na stanowisku profesora Katedry geodezji, miernictwa i topografii na Uniwersytecie Warszawskim. Od tego momentu jego rodzina otaczała się przede wszystkim ludźmi ze środowisk intelektualnych i artystycznych. Mieszkając w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego mieli kontakt z najznamienitszymi artystami i ludźmi nauki. Starszy brat Oskara Kolberga przyjaźnił się z Fryderykiem Chopinem.
Kolberg więc od najmłodszych lat otoczony był muzyką, kulturą i nauką. Kiedy chodził do Liceum Warszawskiego uczył się także gry na fortepianie (1823-30) od Franciszka Vettera. Jednak nie mógł ukończyć nauki, gdyż z powodu wybuchu Powstania Listopadowego jego Liceum zostało zamknięte, a on sam rozpoczął pracę na stanowisku księgowego. W kantorze bankowym należącym do Samuela Fraenkla pracował przez trzy lata. Później jeszcze wrócił do tej pracy w latach 1841-44.
Mimo, że był zmuszony przerwać naukę w Liceum nie porzucił studiów muzycznych. Początkowo pobierał nauki u Józefa Elsnera (1830-32), następnie przez dwa lata uczył się u Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego, a w latach 1835-36 pobierał nauki w Berlinie u Karla Friedricha Girschnera i Karla Friedricha Rungenhagena.
Debiut bez sukcesu
Wydawać, by się mogło, że ucząc się gry tak długo, otaczając się zewsząd muzyką kariera muzyka czy kompozytora jest wprost dla niego stworzona. Jednak mimo największych starań Kolberga jego debiut kompozytorski w 1836 roku nie przyniósł mu sławy. Wtedy to postanowił, że zmieni swoje zainteresowania. Skupił się na folklorze, którym kiedyś się także interesował jednak nie wiązał z nim swojej przyszłości. W ciągu dwóch lat (1838 – 40) podczas podróży z przyjaciółmi wciąż notował pieśni i melodie ludowe. W tym krótkim czasie udało mu się zebrać ich ponad 600. Swój pierwszy zbiór 125 melodii opracowanych na głos oraz fortepian zostało wydane w pięciu zeszytach w latach 1842 – 45. Zbiór nosił tytuł Pieśni ludu polskiego . Kolejny zbiór 90 pieśni napisanych również na głos i fortepian został wydany w latach 1846 – 47. Jednak wydanie to napotkało na krytykę za niewłaściwe opracowanie harmoniczne, naruszanie prostoty melodii oraz za wprowadzenie przygrywek. Tak surowa krytyka nie zniechęciła go jednak i Kolberg w dalszym ciągu tworzył swoje pieśni. W tym samym układzie powstały kolejne melodie ludowe publikowane w artykułach: O pieśniach litewskich i
Muzykalny kolejarz
Po próbach kompozycyjnych postanowił w 1845 roku podjąć pracę na stanowisku urzędnika w zarządzie warszawsko – wiedeńskiej kolei żelaznej. Pracował na tym stanowisku przez 12 lat. Poza pracą urzędnika Oskar Kolberg miał pracę dodatkową – pisywał teksty o tematyce ludowej i muzycznej do „Biblioteki Warszawskiej” , „Tygodnika Ilustrowanego” oraz do „Kłosów” . W latach 1859 – 68 był również współredaktorem Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbrandta. Opracował tam blisko 150 haseł.
Okres ten jednak nie był stracony dla Kolberga. Bowiem w 1853 roku odniósł swój pierwszy sukces muzyczny. Jego dwa utwory sceniczne: Król pasterzy oraz Sceny w karczmie doczekały się premiery, co prawda wykonanej przez amatorów jednak był to dobry znak. Dodatkowo Król pasterzy doczekał się również oficjalnej premiery w Teatrze Wielkim w 1859 roku.
Kolejna przygoda z pieśniami
Po wcześniejszej krytyce wydawanych przez Kolberga zeszytów muzycznych na jakiś czas zaprzestał on wydawania tychże zeszytów. Jednak w latach 1856 – 57 podjął kolejną próbę. Tym razem wydał ponad 400 pieśni ludu polskiego, które były autentycznymi ludowymi melodiami bez dodatkowego opracowania harmonicznego. Dzieło to przyjęto bardzo ciepło i dobrze oceniono. Był to duży sukces zważywszy na jego wcześniej porażki. Zachęcony tak entuzjastycznym przyjęciem postanowił, że w dalszym ciągu będzie wydawał zeszyty. Jednak seria nie była już kontynuowana.
Od 1865 roku Kolberg zaczął wydawać dzieło pt. „Lud” , w którym zawarł opis zwyczajów, mowy, kultury regionalnej, starając się tym samym stworzyć obraz XIX wiecznej kultury ludowej. Pierwszy tom z 1857 roku zatytułowany był Pieśni ludu polskiego , kolejnym tomem była seria Sandomierskie , seria III i IV wydana w roku 1867 to Kujawy . Jednak z przyczyn finansowych i politycznych musiał opuścić Warszawę. W roku 1871 zamieszkał najpierw u przyjaciela w Mogilanach, a później w Modlnicy, gdzie spędził 13 lat. Fakt, że w Galicji panowały bardziej sprzyjające warunki do pracy naukowej podjął nowe próby.
Przygoda z etnografią
Rok 1873 i kolejny to dla Kolberga przede wszystkim sukcesy naukowe. Najpierw został członkiem – korespondentem Krakowskiej Akademii Umiejętności, a późnie przewodniczącym sekcji etnologicznej Komisji Antropologicznej tejże Akademii. W roku 1874 wybrał się na wystawę międzynarodową do Paryża, gdzie za swoje dzieła uzyskał brązowy medal.
Na jesieni 1884 roku opuścił Modlnicę i postanowił przenieść się do Krakowa. Zdając sobie sprawę z tego, że pozostało mu już niewiele czasu dalej wydawał swoje dzieła. W roku 1885 rozpoczął wydawanie nowej serii Obrazy etnograficzne . Również w tym roku odbył swoją ostatnią podróż na tereny Sanoka i Przemyśla.
W roku 1889 obchodził jubileusz 50lecia pracy naukowej. Z tej okazji otrzymał od Cesarskiego Towarzystwa Miłośników Przyrody, Antropologii i Etnografii w Moskwie honorowe członkowstwo. Podobnym przywilejem uhonorowało go również Warszawskie Towarzystwo Muzyczne i Warszawskie Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”.
W tym samym roku zamieszkał w domu swojego przyjaciela Izydora Kopernickiego. Po śmierci Kolberga stał się on także wykonawcą jego testamentu kiedy Kolberg zmarł 3 czerwca 1890 roku. Aby czcić jego pamięć Kopernicki wydał również drugą część dzieła Kolberga: Chełmskie i Przemyskie.
Dzieła Oskara Kolberga
Do najważniejszych dzieł Oskara Kolberga możemy zaliczyć przede wszystkim ok. 24 kompozycje na fortepian w tym m.in.: mazury, polki, kujawiaki, marsze, polonezy. Do tego pieśni na chór: Psalm LXXXV oraz Do smutnego przyjaciela , a także utwory sceniczne: Król pasterzy ( Była to opera sielska w 1 akcie, libretto Teofil Lenartowicz), Scena w karczmie czyli Powrót Janka, obrazek wiejski ze śpiewami oraz niedokończony utwór Pielgrzymka do Częstochowy .
Poza tymi kompozycjami Kolberg stworzył ponad 20 pieśni na głos z fortepianem. Do nich zaliczyć możemy: Talizman(autor słów nieznany) Pod twym okienkiem (słowa Julian Heppen), Młodo zaswatana (słowa Józef Bohdan Zaleski), Rojenia wiosenne (słowa Józef Bohdan Zaleski), Śpiew poety ( słowa Józef Bohdan Zaleski), Do dziewczyny (słowa Gustaw Zieliński), Ułan polski (słowa Edmund Wasilewski), Gdy na górach świta dzionek (słowa Józef Bohdan Zaleski), Dumny Kochanek (słowa Konstanty Zakrzewski), Krakowiak (autor tekstu nieznany), Dumka (słowa Teofil Lenartowicz), Co mi tam (słowa Józef Bohdan Zaleski), Jaskółka (słowa Seweryna Duchińska-Pruszakowa), Kochanka do gwiazdy słowa Stefan Witwicki), On zginął słowa Julian Heppen), Przyczyna (słowa Stefan Witwicki), Westchnienie za rodzinną chatką (słowa Józef Bohdan Zaleski), Wiosna (słowa Stefan Witwicki), Wyjazd (słowa Stefan Witwicki), Zakochana (słowa Józef Bohdan Zaleski), Piszczałeczko jedyna (autor tekstu nieznany) oraz Kukułeczko moja siwa (autor tekstu nieznany).
Oskar Kolberg choć za życia początkowo niedoceniany po śmierci został doceniony. Jego dzieła uważane są za jedne z najważniejszych i najciekawszych jeśli chodzi o polską etnografię muzyczną. A od 1974 roku przyznawana jest nagroda im. Oskara Kolberga dla najwybitniejszych działaczy i twórców kultury ludowej.
Marta Kotas 2008.09.03
