Grupę założyli w 1993 roku Radosław „Radoskór” Kobuza, Wojciech Schmidt i Michał „Zajka” Łakomiec. Nazwa zespołu została zaczerpnięta od miejsca spotkań grupy, czyli potocznie zwanego przez Kielczan Wzgórzem Apaczy.
Pierwszym albumem wydanym przez Wzgórze Ya – Pa 3 był krążek „Wzgórze Ya – Pa 3” wydany w dwa lata po założeniu zespołu. Jednak popularność przyniosła zespołowi współpraca z Liroy’em, z którym nagrali przebój „Scyzoryk”. Po tym na graniu z grupy odszedł Kobuza, który postanowił założyć swoją własną formację. Na jego miejsce znaleziono Tomasza „Borygo” Boryckiego, który nie zagrzał jednak na długo miejsca w zespole i szybko odszedł do formacji Kaliber 44. Na miejsce „Borygo” przyszedł Marcin „DJ Hans” Tofil, który równocześnie został mianowany oficjalnym DJem Wzgórza Ya – Pa 3.
Po ostatecznym ustaleniu składu grupa wydała album „Centrum”, którego uważa się za klasykę tego gatunku. Do tak ogromnego sukcesu przyczynił się m.in. utwór „Język polski”, który Wzgórze Ya – Pa nagrało wraz z formacją Kaliber 44. Rok po wydaniu krążka „Centrum”, w 1998 roku Wzgórze Ya – Pa wydało już swój trzeci album zatytułowany właśnie „Trzy”. Z kolei w realizacji tego materiału pomagały grupie formacje: Molesta Ewenement oraz Warszafski Deszcz.
Kolejnym albumem wydanym przez Wzgórze Ya – Pa była płyta „Ja mam to co ty”, gdzie tytułową piosenkę nagrano z formacją TrzyHa i „wysamplowano” utwór Czesława Niemena.
Kiedy w roku 2000 ukazała się płyta „Precedens” z grupy postanowił odejść „Borygo”, który rozpoczął solową karierę. Po tym wydarzeniu grupa działała z przerwami do 2002 roku kiedy to wydano ich ostatni album: „Stara szkoła rapu”.
Po nagraniu tego krążka grupa została rozwiązana.
Wzgórze Ya-Pa 3 i jego poszczególni członkowie wielokrotnie byli zapraszani do współpracy przy tworzeniu albumów wykonawców: Pih, 600 V, Molesta, Tede, V.E.T.O, Pęku, MCF, IGS, Onar, Ramzes pierwszy, O$ka czy Żumor.
Na dorobek „Wzgórza Ya – Pa 3” składają się krążki: „Wzgórze Ya-Pa 3” (1995), „Centrum” (1997), „Trzy” (1998), „Ja mam to co ty” (1999, „Precedens” (2000) oraz „Stara szkoła rapu” (2002).
Marta Kotas 2009.02.01
