Należy do najciekawszych w Polsce założeń krajobrazowo – architektonicznych i do najczęściej uczęszczanych polskich miejsc pielgrzymkowych. Kalwaria jako jedyna na świecie została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W roku 1600 Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski i starosta lanckoroński , postanowił na terenie swych dóbr , na górze Żarek, wybudować kaplicę Świętego Krzyża. Kaplica miała zostać wybudowana na wzór kaplicy Golgoty w Jerozolimie. Rok później , przy poświęcaniu kaplicy, Mikołaj Zebrzydowski postanowił wybudować jeszcze jedną kaplicę – Grobu Chrystusa i nieduży klasztor dla ojców bernardynów z mniejszym kościołem. Po rozpoczęciu budowy tych obiektów , według planów Jana Marii Bernardoniego , do rąk Zebrzydowskiego trafiła , wydana w 1584 roku książka , Christiana Andrychomiusza , która opisywała Jerozolimę w czasach Chrystusa i miejsca uświęcone męką Pańską. Mikołaj Zebrzydowski dopatrzył się w swych dobrach podobieństw do opisywanych miejsc jerozolimskich. Postanowił zatem zbudować Drogę Męki Pańskiej od Wieczernika do Grobu Chrystusa, dołączając do tego planu także pamiątki maryjne.
W latach 1605 – 1611 stanął kościół klasztorny i wybudowano większość kaplic Drogi Krzyżowej – Ratusz Piłata, Grób Pana Jezusa, Ogrojec, Pojmanie, Pałac Annasza, Pałac Kajfasza, Włożenie Krzyża, Wieczernik i Wniebowstąpienie. Trochę później powstały kaplica Płaczu, kaplica Drugiego Upadku, a poza terenem drążkowym pustelnia Pięciu Braci Polaków i kaplica Marii Magdaleny.
Dalszej rozbudowy podjął się Jan Zebrzydowski, który w latach 1620 – 1641 postawił kościół Grobu Matki Bożej i kaplice: Bramy Wschodniej, na Cedronie, Gradusy, Cyrenejczyk, Weronika, trzy kaplice Pogrzebu Matki Boskiej, cztery kaplice Wniebowzięcia i Pustelnię św. Heleny, rozbudowując zarazem kościół Ukrzyżowania do dzisiejszej wielkości.
W roku 1641 trafia do klasztoru Obraz Matki Bożej, zwany wtedy Płaczącym, a później Cudownym, ofiarowany przez jego właściciela Stanisława Paszkowskiego. W 1667 roku zostaje on umieszczony w specjalnie wybudowanej kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej. W roku 1694 , po śmierci opiekunki Kalwarii, Magdaleny Czartoryskiej, która rozbudowała kościół o nawę, dzięki drobnym zapisom szlachty i duchowieństwa diecezjalnego i ofiarom wiernych dobudowano do kościoła głównego kaplicę św. Antoniego i kaplicę Niepokalanego Poczęcia. Wzniesiono między innymi kościół Trzeciego Upadku , kaplicę Płaczących Niewiast, kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej i piękne mosty na Cedronie.
Jeszcze w trakcie budowania kaplic zaczęto odprawiać nabożeństwa zaczynające się od Wieczernika lub Ogrojca i podzielone na Drogę Pojmania i Drogę Krzyżową. Wieść o obchodzeniu Dróżek szybko się rozeszła , co spowodowało liczne rzesze pielgrzymów. Dość wcześnie zaczęto także odprawiać inne nabożeństwa drążkowe, zwane Drogą Współcierpienia Matki Bożej, oraz organizować procesję w uroczystość Wniebowzięcia Matki Bożej. Pod koniec wieku XVII obchody pasyjne zaczęto rozkładać na dwa dni – Wielki Czwartek i Wielki Piątek. Na przestrzeni wieku XIX misterium kalwaryjskie wskutek restrykcyjnej polityki władz austriackich ubożało, aby niemal całkowicie zaniknąć w latach trzydziestych XX wieku. Dzięki niezwykłej pracy ojca Augustyna Chadama od 1947 roku zaczęto przywracać poszczególne elementy pasyjnego obrzędu, który co rok ściąga na okres Wielkiego Tygodnia do Kalwarii Zebrzydowskiej ogromne rzesze pątników, tak samo jak procesje Pogrzebu i i Chwały Matki Bożej w dniach 13 – 15 sierpnia.
Kalwaria Zebrzydowska – to także miejsce bardzo bliskie Janowi Pawłowi II. Karol Wojtyła pielgrzymował tu , będąc jeszcze dzieckiem, z ojcem i bratem Edmundem po śmierci swojej mamy Emilii. W roku 1932 odbył kolejną pielgrzymkę wraz z ojcem, po śmierci swojego brata Edmunda. Później jako wikariusz parafii pod wezwaniem św. Floriana w Krakowie również uczestniczył w pieszej pielgrzymce do Kalwarii Zebrzydowskiej.
Karol Wojtyła bywał w Kalwarii Zebrzydowskiej kilkadziesiąt razy – jako pielgrzym, odprawiał msze, czy po prostu odpoczywał, spacerując po kalwaryjskich dróżkach.
Będąc już Papieżem , pielgrzymował do Kalwarii Zebrzydowskie kilkakrotnie – w roku 1979, 1991 i 2002.
Korzystałam : Sanktuaria w Europie, wydawnictwo Muza s.a.
Agnieszka Kowalczyk 2010-11-05
