Jest to z pewnością najpiękniejsza świątynia na Ziemi Bocheńskiej. Wizyta w tej świątyni o nieprzeciętnych wartościach historycznych oraz artystycznych dostarczy zwiedzającym niezapomnianych wrażeń.
Kościół został zbudowany pod koniec wieku XV, z drzewa modrzewiowego, na miejscu starszego kościoła. Świadczy o tum niewątpliwie wezwanie świętego Leonarda, którego kult rozpowszechnił się w Małopolsce w XII – XIII wieku, a także wzmianka w rejestrach Świętopietrza o plebanie Hermanie, który w roku 1327 objął nowo fundowany kościół we wsi Konrada. Z upływem czasu parafia Wieś Konrada zanikła. W XV wieku słyszymy już o Lipnicy Dolnej jako przedmieściu ówczesnej Lipnicy Murowanej. Pierwsza wzmianka o kościele św. Leonarda pochodzi z wizytacji biskupiej w roku 1570. Późniejsza wizytacja , z roku 1597 podaje, że kościół nie był konsekrowany , nie posiadał też żadnych sprzętów liturgicznych oprócz antypendium, pary lichtarzy i kilku obrusów. W 1610 dokonano konsekracji kościoła. Dzięki temu zyskał on na znaczeniu i odprawiano w nim mszę świętą kilka razy w roku.
Zniszczenia wojen szwedzkich ominęły kościół. Dzięki temu przez pewien czas w kościele przechowywano przeniesione sakramenty i sprawowano nabożeństwa. Już wtedy opiekę nad kościołem sprawował cech szewców. Remonty przeprowadzano w drugiej połowie XVII wieku oraz w roku 1710. Podczas jednego z nich kościół otoczono sobotami.
Niestety w połowie XVIII wieku świątynia przechodziła kolejny kryzys. Kościół był wewnątrz bardzo zaniedbany, brakował także sprzętów liturgicznych. Ponownie więc zaniechano w nim odprawiania sakramentów i nabożeństw. W roku 1837 przeprowadzono kolejny remont. Z tego właśnie czasu pochodzi portal zachodni. Kolejne wizytacje , drugiej połowy XIX wieku wspominają ,że kościół jest w dobrym stanie. Następny remont odbywa się w latach 1915 – 1916, podczas którego naprawiono soboty i odnowiono okna oraz sygnaturkę. W 1934 roku kościół wraz z najbliższym otoczeniem i drzewami uznano za zabytek.
Świątynia w Lipnicy kryje prochy rodziny Ledóchowskich. 16 maja 1976 roku, podczas ogólnopolskich uroczystości beatyfikacyjnych Marii Teresy Ledóchowskiej, zgromadziło się kilkadziesiąt tysięcy wiernych, a także wielu dostojników kościoła na czele z Prymasem Polski Stefanem Wyszyńskim i metropolitą krakowskim Karolem Wojtyłą – późniejszym papieżem Janem Pawłem II.
Niestety w roku 1997 powódź zalała Lipnicę i drewniany kościółek. Woda we wnętrzu sięgała 80 centymetrów, zostały zniszczone soboty i portal. Tylko dzięki wielkiemu zaangażowaniu parafii, mieszkańców, historyków sztuki i pomocy Ministerstwa Kultury udało się kościół przywrócić do dawnej świetności.
Kościół w Lipnicy to budowla orientowana, wzniesiona z grubych bali modrzewiowych, kładzionych na zrąb. Są one łączone na kwadratowy czop. Przyciesie zostało wykonane z drewna dębowego. Korpus kościoła otoczono sobotami, które nadał kościołowi dodatkowego uroku. W dawnych czasach soboty służyły za miejsce noclegu dla wiernych, którzy przybywali z dalekich stron na mszę niedzielną. Służyły także do przechowywania zmarłych (ubogich), których potem chowano na pobliskim cmentarzu. Kościół jest nakryty gontami i posiada skomplikowaną konstrukcję dachową. Nadaje ona świątyni strzelisty kształt. Na kalenicy dachu wznosi się barokowa wieżyczka z sygnaturką z roku 1689, która zastąpiła wcześniejszą gotycką, która była wzmiankowana pod koniec wieku XVI.
Do wnętrza kościoła możemy się dostać trzema wejściami, niestety czynne jest tylko jedno wejście od strony południowej , gdzie portal został spięty drewnianymi kołkami. Jego kształt można określić jako trójliść z oślim grzbietem. Kiedy wejdziemy do środka ukaże się nam surowe, proste ,ale jednocześnie przepiękne i szlachetne wnętrze. Małe okienka wpuszczają do świątyni niewiele światła, więc panuje tam półmrok i jednocześnie nastrój skupienia , które niewątpliwie sprzyjają kontemplacji i modlitwie.
We wnętrzu kościoła znajdują się zabytki średniowiecznego malarstwa i rzeźby. Niewątpliwie na uwagę zasługuje Tryptyk z roku 1500, który przedstawia świętego Leonarda jako opata w otoczeniu świętego Jerzego i świętego Wawrzyńca. Na skrzydłach bocznych widnieją sceny z życia opata i wyobrażenia świętych. Boczne tryptyki przedstawiają adorację Dzieciątka Jezus oraz świętego Mikołaja. Przez niektórych historyków jest uważany za najcenniejszy, ponieważ miał go malować uczeń mistrza Jana Suessa z Kulmbachu.
Niestety tryptyki skradziono w roku 1992. Udało się je odzyskać, ale ze względu na bezpieczeństwo zostały umieszczone w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. W kościele znajdują się tylko kopie oryginalnych dzieł.
Polichromie przedstawiają różne sceny z życia religijnego. Namalowano je na belkach ścian w XVI i XVIII wieku. Malowidła stropu nawy to malowidła patronowe o motywach roślinnych. Namalowano je w tonacji błękitu, zieleni, brązu i żółci. Na malowidłach, które znajdują się w ciągu galeryjki chóru widzimy uproszczoną formę Dziesięciorga Przykazań Bożych. Wierni uczestniczący we mszy mogli je mieć cały czas przed oczami.
Na środku kościoła znajduje się grób śp. Józefiny i Antoniego Ledóchowski – rodziców błogosławionej Marii Teresy i świętej Urszuli.
W kościele w Lipnicy znajduje się zagadkowy słup dębowy. Z wizerunkiem słowiańskiego boga Światowida, który podpiera ołtarz główny. Nie wiadomo skąd wziął się pogański bóg w chrześcijańskiej świątyni. Nad drzwiami , pod chórem prezentowane są organy będące od XVII wieku na wyposażeniu kościoła . Jest to tak zwany pozytyw szkatulny, skrzyniowy instrument organowy. Jest jednym z siedmiu w Polsce tego typu instrumentów czynnych, na których można wykonywać muzykę. W sąsiedztwie kościoła znajduje się stary cmentarz założony w roku 1711, na którym zachowało się wiele cennych nagrobków z XIX wieku. Świątynia w Lipnicy była chętnie malowana przez bocheńskich malarzy: W. Kasprzyka, K. Gulika i M. Smalickiego.
W roku 2003 kościół wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Lipnica Murowana jest kojarzona nie tylko z drewnianym kościółkiem świętego Leonarda. To właśnie tam odbywa się Konkurs Palm i Rękodzieła Artystycznego. W roku 1958 ogłoszono pierwszy konkurs Palm na Niedzielę Palmową. Celem konkursu było zachęcenie społeczeństwa z okolicznych wiosek aby utrzymywali tradycję swoich przodków. Dziś Palmy Wielkanocne osiągają wysokość 25 metrów. Obecnie organizatorem konkursu jest Gminny Dom Kultury w Lipnicy Murowanej.
A.K. 2011-06-03
Korzystałam: T. Wójcik – Miejsca Święte.
T. Wójcik – Skarby UNESCO.
Wydawnictwo – Nasza Polska – Skarby Kultury UNESCO.
