Wacław Szymanowski

Wacław Szymanowski urodził się w 1859 roku w Warszawie jako syn pisarza Wacława Szymanowskiego. Wychowywał się w domu zamożnym i inteligenckim. W ostatniej klasie gimnazjum młody Wacław wyjechał wraz z rzeźbiarzem Cyprianem Godebskim na naukę do Francji, która trwała blisko pięć lat. Następnie przez pewien okres Szymanowski uczęszczał do pracowni Delaplanche’a w Ecole des Beaux-Arts, a następnie swą edukację uzupełnił studiami w Akademii monachijskiej. 

Okres wczesnej twórczości Szymanowskiego cechowała głównie działalność na polu malarstwa, którego tematyką były zazwyczaj pejzaże, portrety i scenki z życia wiejskiego. Monachijskie malarstwo Wacława Szymanowskiego nosiło ślady francuskiego impresjonizmu, jednakże obrazy z najwcześniejszego okresu twórczości nie zachowało się wiele. Aż do 1888 roku prace Szymanowskiego nie wybiegają poza konwencje; krytyka jest raczej przychylna, zarówno polska, jak i obca. 

Warto zwrócić uwagę na obraz "Kłótnia" z przełomowego roku 1888. Był to obraz bardzo duży (naturalna wielkość postaci); widać tu już cechy indywidualne polskiego artysty, a sukcesy towarzyszące wystawie utwierdziły go w słuszności obranej drogi.  Stanisław Witkiewicz napisał: "To, co stanowi istotę obrazu, to jest całość, sam obraz uważany jako jeden przedmiot, wydobycie wrażenia wnętrza, atmosfery żywej, w której nurza się i człowiek i sprzęty, to dopasowanie części do zasadniczego motywu, wszystko doprowadzone jest w obrazie do wysokiego stopnia siły i prawdy". 

Rok później na Wystawie Powszechnej w Paryżu wystawił "Kłótnię Hucułów" i otrzymał złoty medal I klasy. Obraz został zakupiony przez dyrektora Telfair Arts and Sciences Academy w USA. 

Równie ważnym obrazem co "Kłótnia", jest "Sielanka", która jest jakby podsumowaniem przebytej przez artystę drogi – od naturalizmu poprzez impresjonizm, do symbolizmu. Głównym tematem jego obrazów były sceny z życia górali i Hucułów.

W 1891 roku w Monachium założył szkołę malarską wraz ze Stanisławem Grocholskim, istniała kilka lat, ale Szymanowski zrezygnował z niej dwa lata po założeniu. 

Swoje wielkie obrazy wystawił Szymanowski w Warszawie i Lwowie. O tej wystawie napisał Bołoz – Antoniewicz: "O ile pamiętam, dzieła jego nie znalazły we Lwowie odpowiedniego zrozumienia i uznania u publiczności". 

Obrazy Szymanowskiego w końcu XIX wieku były dość znane i popularne, z czasem jednak zostało kompletnie zapomniane; dziś o Szymanowskim mówi się tylko w kontekście rzeźby. Prace malarskie Szymanowskiego nie mają wiele wspólnego z jego rzeźbami – może poza kilkoma powtarzającymi się tematami. 

Jego twórczość rzeźbiarską rozpoczyna niewielka figurka "Prometeusza", która wyraźnie nasuwa na myśl pracownię Cypriana Godebskiego. 

W 1895 roku urodził się jego syn – Wacław Szymanowski, który został fizykiem i politykiem. Dwa lata później, urodził się drugi syn – Jerzy.

W 1903 roku odbyła się w Krakowie i Warszawie wystawa indywidualna Szymanowskiego, podsumowująca kilkuletnie osiągnięcia rzeźbiarskie. Artysta powiedział, że: "…póki jako rzeźbiarz uświęcony nie będzie przez Francuzów, wszystko co zrobię będzie z błotem zmieszane w Krakowie". Wystawę w kraju urządził więc dopiero wtedy, kiedy jego wystąpienia na Salonach paryskich przyjęte zostały z uznaniem przez krytykę. 

W latach 1907 – 1911 Wacław Szymanowski stworzył monumentalny projekt "Pochód na Wawel". Kompozycja miała powstała po wyburzeniu jednego z boków dziecińca, składa się z 52 figur przedstawiających władców polskich i inne osobowości. Na czele korowodu była usytuowana figura Losu wiodąca orszak królów i innych wybitnych osobistości związanych z historią Wawelu. Według autora miał to być "pomnik historii Zamku, zarazem Polski, który ma stworzyć artystyczną syntezę Jej poetycznej wielkości". Projekt ów wywoływał krytykę obok entuzjazmu. W prasie trwała burzliwa dyskusja. W Krakowie powstał nawet komitet budowy "Pochodu", ale w końcu władze zrezygnowały z realizacji projektu, ze względu na duże kontrowersje, który ów projekt wzbudzał. Autor gigantycznego pomnika wierzył, że wielka idea jest w stanie porwać społeczeństwo i doprowadzić do realizacji. 

Kulminacja rozwoju artystycznego przypada na 1911 roku, kiedy to Szymanowski stworzył wiele rzeźb o szczególnym znaczeniu – mianowicie "Mickiewicza po improwizacji", pomnik Chopina i kilka wersji "Macierzyństwa". 

W listopadzie 1912 roku, kiedy trwała burza związana z Wawelem, artystę dotknął cios osobisty – równoczesna śmierć dwóch synów.

Ponad dziesięć lat później, po wielu staraniach, doszło do realizacji pomniku Chopina, który został odsłonięty w Łazienkach, a dziś jest najbardziej rozpoznawalną rzeźbą Szymanowskiego. W latach 40. pomnik ów został zniszczony przez okupantów, a pod koniec lat 50. został odsłonięty drugi odlew pomnika. 

Do innych realizacji monumentalnych należy np. "Macierzyństwo" z 1929 roku. Rzeźba została zakupiona przez władze miasta stołecznego Warszawy i została ustawiona w warszawskim Parku Traugutta. "Macierzyństwo" jest powtórzeniem w brązie marmurowej rzeźby z początku XX wieku należącej do Muzeum Narodowego w Poznaniu (znajdującej się w Rogalinie).

Często portretował znane osobistości: Jacka Malczewskiego, Artura Grottgera, Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. W rzeźbach tych warto zwrócić uwagę na wierne oddanie fizjognomii modela, ale również na szkicową wirtuozerię rzeźb.

Wacław Szymanowski zmarł w Warszawie w 1930 roku. Dziś jego grób można odwiedzać na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie na grobowcu umieszczono fragment "Mojego testamentu" Juliusza Słowackiego.

Po jego śmierci, w latach 80. we Wrocławiu odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego – na podstawie półmetrowej rzeźby autorstwa Wacława Szymanowskiego.

Postać Wacława Szymanowskiego jest raczej mało znana, choć pomnik Chopina wygląda dla każdego Polaka znajomo – często jest wykorzystywane jako logo różnych firm związanych z Warszawą. Jego dorobek artystyczny obejmuje ok. 40 istniejących rzeźb oraz "Pochód na Wawel" w dwóch pomniejszonych (i niezupełnie kompletnych) skalach. Część jego dzieł znajduje się w muzeach (m.in. w Krakowie, Płocku, Poznaniu, Warszawie), natomiast większość obrazów pozostało w rękach prywatnych. Niestety, z powodu skomplikowanego przebiegu życia artysty, jego spuścizna artystyczna jest rozproszona. Muzeum Narodowe w Warszawie w 1981 roku podjęło się próby zgromadzenia dzieł artysty na wystawę retrospektywną Wacława Szymanowskiego.