29 stycznia 1882 roku w Oświęcimiu na świat przyszedł Józef Tadeusz Makowski. W 1893 roku młody Tadeusz wraz z rodzicami przeniósł się do Krakowa, gdzie jego ojciec – Stanisław otworzył kawiarnię. Tadeusz Makowski był zafascynowany magią Krakowa, fascynowała go atmosfera tego tętniącego życiem miasta oraz widoczny na każdym kroku kult sztuki. To właśnie wtedy młody malarz przeżył inspirację malarstwem Młodej Polski oraz odkrył w sobie poetycki potencjał.
W 1903 roku Tadeusz Makowski rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wtedy to właśnie poznał twórcę polskiej szkoły malarstwa plenerowego, który inspirował się również francuskim impresjonizmem – Jana Stanisławskiego. Podczas studiów w Akademii, Makowski zaczął tworzyć pierwsze obrazy, które podpisywał imieniem Józef. W tym czasie uczestniczył również w przedstawieniach słynnego „Zielonego Balonika” oraz projektował kukiełki biorące udział w spektaklach. To zajęcie wpłynęło na ewolucję jego twórczości, w której dominuje motyw dziecięcych twarzy. Wprawdzie Makowski początkowo tworzył obrazy wzorowane na francuskim impresjonizmie, jednak podczas późniejszego pobytu we Francji wypracował swój niepowtarzalny styl oparty na sztuce kubizmu. Projektowanie kukiełek w młodości zaowocowało fascynacją dziecięcą wrażliwością i światem przeżyć w późniejszej twórczości.
Punktem zwrotnym w życiu artysty był wyjazd do Paryża w 1909 roku. Młodopolski kolorysta, jakim był wtedy Makowski, zainspirował się od razu twórczością Puvisa de Chavanessa i pod jego wpływem porzucił postimpresjonizm. Fascynacja ta nie trwała jednak długo, ponieważ już na przełomie 1911 i 1912 roku polski malarz odkrył sztukę kubizmu, której echo wyraźnie pobrzmiewa w jego dalszej twórczości. Za sprawą Cezanne’a zaczął Makowski przywiązywać większą wagę do możliwości wykorzystania kolorów oraz uprościł malowane przez siebie twarze i sylwetki do stożków, kul i walców.
Po wybuchu Pierwszej Wojny Światowej artysta skorzystał z zaproszenia przyjaciela i słynnego malarza – Władysława Ślewińskiego i przeniósł się do Bretanii. Dla Tadeusza Makowskiego był to czas poszukiwania własnego stylu. Kilka lat wcześniej odżegnał się od kubizmu, następnie powrócił na krótko do malowania natury, jednak wciąż nie mógł znaleźć odpowiednich środków wyrazu, za pomocą których mógłby przedstawić na płótnie swoją wizję świata. Makowski tworzył wtedy martwe natury, pejzaże i kompozycje rodzajowe, w których odnaleźć można ślad fascynacji postkubizmem. Artysta tworzył też słynne obrazy przedstawiające kompozycje kwiatowe. Było to przede wszystkim polne kwiaty, często spotykane na polskich łąkach. Ten cykl obrazów uważa się za jeden z najbardziej polskich inspiracji w twórczości Tadeusza Makowskiego. W tym czasie artysta powrócił również do konstruowania laleczek teatralnych, które były później sprzedawane przez Ignacego Paderewskiego podczas koncertów.
Latem 1918 roku Tadeusz Makowski wyruszył do Le Puy i Esply w Owernii. Tam ulega zauroczeniu malarstwem holenderskim i flamandzkim, w wyniku czego w jego dziełach dominować zaczyna realizm. Artysta cały czas próbuje również udoskonalić formę, która wciąż opiera się w dużej mierze na koncepcjach Cezanne’a. W tym czasie artysta stworzy kilka ważnych dzieł, w tym słynne „Vita brevis, ars longa”, które to dzieło odwołuje się do sztuki Młodej Polski.
W latach 1923 – 1927 Tadeusz Makowski zaczął wreszcie odnajdywać swój malarski styl. Prawdziwy przełom nastąpił jednak w roku 1927, kiedy to artysta stworzył obraz zatytułowany „Powrót ze szkoły”. Uważa się, iż dzieło to otwiera ostatni okres w twórczości Tadeusza Makowskiego. Obraz ten charakteryzuje się skrupulatnie przemyślaną logika konstrukcji, która przejawia się w zbudowaniu wizerunku dzieci oraz krajobrazu na bazie trójkąta. Od tego momentu kolor i konstrukcja stają się głównymi wyznacznikami stylu malarza.
Najbardziej charakterystyczna jest dla niego jednak tematyka dziecięca. Dzieci przedstawiane przez Tadeusza Makowskiego przypominają troszkę kukiełki – ich geometryczne kształty, zdziwione lub zasmucone duże czarne oczy i łatwo rozpoznawalne trójkątne czapeczki lub peleryny kojarzą się bardziej z laleczkami, niż z żywymi istotami. Dzieci pojawiają się najczęściej w gromadkach lub wraz ze zwierzętami. Niekiedy w oddali widać też małe, geometryczne domki lub kościółki. Obrazy przedstawiające obejmujące się dzieci o smutnych twarzach przyciągają uwagę widza dużym ładunkiem emocjonalnym. Do najbardziej wzruszających obrazów tego okresu należą „Dzieci przy płocie” oraz „Odlot jaskółek”. Charakterystyczny styl Tadeusza Makowskiego jest widoczny również w dziełach malarskich opatrzonych takim tytułami, jak: „Dzieci i zwierzęta”, „Maskarada” oraz „Dzieci i lampiony”.
Tadeusz Makowski – wybitny malarz i poeta zmarł 1 listopada 1932 w Paryżu. Jako malarz pozostawił po sobie liczne przykłady malarstwa sztalugowego, akwarele, rysunki, drzeworyty i litografie. Zachował się również zbiór opowiadań, wierszy i tekstów z zakresu teorii sztuki, który stanowi ukoronowanie jego twórczości literackiej.
Nina Kinitz 18 października 2008
Bibliografia:
S. Ledóchowski, Tadeusz Makowski , Warszawa 1984.
