Rafał Malczewski od najmłodszych lat obcował ze sztuką i najsłynniejszymi oraz najbardziej barwnymi postaciami ze świata sztuki. Nad jego edukacją artystyczną czuwał genialny twórca symbolistycznych obrazów – Jacek Malczewski, a młodego Rafała otaczała cała śmietanka artystyczna z Zakopanego, na którą składali się malarze, literaci oraz muzycy. Malarz często portretował swoich znanych przyjaciół, wśród których znaleźli się między innymi Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Kornel Makuszyński oraz Iwaszkiewiczowie.
Rafał Malczewski przyszedł na świat w 1892 roku w Krakowie. Od roku 1910 studiował on filozofię, architekturę i agronomię we Wiedniu. W kilka lat po studiach młody artysta przeniósł się do Zakopanego, gdzie poznał największych współczesnych twórców polskich oraz zaczął przyswajać sobie elementy prymitywizmu. Rafał Malczewski mieszkał w Zakopanem do 1939 roku, czyli przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. Był on świadkiem, a często też uczestnikiem wszystkich najważniejszych wydarzeń artystycznych tego czasu. Brał udział w przedsięwzięciach organizowanych wspólnie ze słynnymi przyjaciółmi, jak na przykład wystawa prac młodego Malczewskiego i Witkacego, która miała miejsce w Salonie Czesława Garlińskiego w 1924 roku. Wykonywał on także projekty oprawy scenograficznej dramatów Witkiewicza i innych artystów dla zakopiańskiego Teatru Formistycznego. Ponadto Rafał Malczewski aktywnie promował sztukę podhalańską, z której wciąż czerpał inspiracje. Aby upowszechnić folklor góralski brał on udział w przedsięwzięciach organizowanych przez Towarzystwo Sztuka Podhalańska, do którego zresztą przystąpił. W 1932 roku artysta zasilił także szeregi Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm”. W czasie, w którym Malczewski nie tworzył oraz nie brał udziału w spotkaniach wyżej wymienionych organizacji, malarz uczestniczył w licznych wystawach swoich prac, które miały miejsce w Zakopanem, Warszawie, Krakowie, a później także w Montrealu i Waszyngtonie. Jego obrazy były także eksponowane wraz z owocami twórczości innych artystów w: Wiedniu, Paryżu, Helsinkach, Pradze, Los Angeles, Wenecji i wielu innych zagranicznych kolebkach sztuki.
Rafała Malczewskiego najbardziej inspirowały górskie krajobrazy, jednak odbyte przez niego podróże sprawiły, że w dorobku artystycznym malarza odnaleźć można także nieco bardziej egzotyczne pejzaże. Celem pierwszego znaczącego wyjazdu zagranicznego była Francja, do której przyjaciel Witkacego udał się w 1930 roku, a następnie powrócił po wybuchu II wojny światowej. Przy okazji zwiedził on także Słowację, Węgry i Włochy. W 1940 roku Malczewski wyruszył do Brazylii, w której spędził prawie dwa lata i namalował między innymi krajobrazy charakterystyczne dla okolic Rio de Janeiro. Po jakimś czasie artysta przeniósł się do Nowego Jorku, aby w 1942 roku osiąść na stałe w Montrealu. Od 1957 roku przerzucił się on na malowanie akwareli, gdyż w wyniku przebycia udaru i paraliżu Malczewski był zmuszony zrezygnować z tworzenia za pomocą farb olejnych. Dwa lata później odwiedził on Polskę, lecz nie zdecydował się na powrót do ojczyzny. W 1965 roku artysta zakończył swoje życie w Montrealu.
Twórczość Rafała Malczewskiego jest bardzo charakterystyczna i wyróżnia się nadrealistycznym przedstawieniem krajobrazów. Niezależnie od tego, czy artysta malował górskie pejzaże, egzotyczne widoki (takie jak „Plac in Guaratuba”), czy też obiekty przemysłowe („Rurociąg w polu”) jego obrazy zawsze odznaczały się bajkowością. Czyste, wyraziste barwy i zupełnie nierealna substancjalność przedstawianych obiektów, jak również kubistyczne geometryzowanie przedmiotów oraz futurystyczne zafascynowanie zdobyczami techniki – to wszystko odnaleźć można w pejzażach Rafała Malczewskiego. Tematem jego prac były przede wszystkim górskie krajobrazy, jasne, przestrzenne pola i łąki oraz piętrzące się pagórki, które nawarstwiają się dzięki nietypowo zestawionym planom kompozycyjnym. Malczewski tworzył również obrazy zdecydowanie bardziej realistyczne – działo się to w latach 1927-1929 podczas pobytów w Jugosławii oraz we Francji. Najbardziej mroczne dzieła tegoż artysty ukazują jednak zindustrializowane krajobrazy Górnego Śląska i są datowane na lata 1934-1935. Obrazy tworzone w tym czasie przedstawiały głównie kopalnie, huty, cynkownie oraz hałdy przemysłowe i były skontrastowane z malowanymi wcześniej, nieco idyllicznymi krajobrazami górskimi.
Rafał Malczewski był znany głównie jako malarz, lecz zajmował się on także innymi dziedzinami sztuki – pisał książki i reportaże oraz stworzył scenariusz filmowy. Artysta ten zasłynął także jako taternik i popularyzator góralskiego folkloru.
Nina Kinitz 27 grudnia 2008
