Najbardziej znanym gotyckim zabytkiem na świecie jest Katedra Marii Panny w Paryżu, w dosłownym tłumaczeniu – Notre Dame to „Nasza Pani” i odwołuje się do Matki Boskiej.
Ten obiekt kultowy, tak ważny dla Paryża, ma swoje cmentarne tajemnice. W marcu 1314 roku Jakub de Molay, Wielki Mistrz Zakonu Templariuszy razem z prowincjałem Normandii – Gotfrydem oraz dwoma innymi rycerzami, oddał swoje życie, poprzedzone nieludzkim męczeństwem w trakcie zeznań o zbrodniach i bluźnierstwach zakonu. Zostali spaleni w płomieniach na stosie wzniesionym na zachodnim skraju, zwróceni twarzą do niej. Mistrz Jakub, pełen nienawiści wykrzykiwał – „Papieżu Klemensie, rycerzu Wilhelmie, królu Filipie zanim minie rok, powołuję was przed Boży sąd, po sprawiedliwą karę, przeklęci! Wszyscy przeklęci aż po trzynaste pokolenie waszego rodu” . Całe to przekleństwo razem z dymem rozeszło się po Francji… i wkrótce się spełniło. Przepowiednia ta urealniła się sporami o sukcesję , wojną ze stuletnią Anglią, która zrujnowała kraj i innymi równie tragicznymi wydarzeniami. Czy śmierć Templariuszy i jej konsekwencje rzeczywiście miały wpływ na bieg historii, czy może należy to uznać za metafizyczne spekulacje? Legenda jednak pozostała. Jak i ta związana z koronacją na cesarza Napoleona I w 1804r. Zapisał się też w niej pamięcią generał Charles de Gaule , który w 1944 r. uczestniczył w Mszy Św. dziękczynnej za wyzwolenie Paryża, a w 1970 roku żegnano go tam w czasie uroczystości żałobnych.
Strzelista, o monumentalnych kształtach, wcina się swoją architekturą w panoramę Paryża, stanowiąc dla turystów ważny punkt odniesienia. Zarówno z daleka jak i z bliska prezentuje się znakomicie. Dodatkowym, przyciągającym do niej, walorem jest też legenda o miłości archidiakona Quasimodo do Esmeraldy, pięknej Cyganki.
To – „Dzwonnik z Notre Dame” – Wiktora Hugo rozsławił jej istnienie.
Budowa katedry paryskiej ciągnęła się przez 170 lat. Wzniesiono ją na wyspie Sekwany w miejscu, gdzie wcześniej stały świątynie galijskie i rzymskie, a później były dwa kościoły wczesnochrześcijańskie z IX wieku, a rozpoczęto ją w 1163 roku. Wybudowana została według planu krzyża. Ma pięć głównych kaplic, które są oddzielone barokowymi arkadami i tyle samo naw z długim prezbiterium. Na środkowym, najszerszym portalu fasady, jest wyrzeźbiony Sąd Ostateczny. Lewy portal, z XIII wieku w reliefach, przedstawia sceny z życia Najświętszej Panienki, a prawy portal, też z tego samego wieku, poświęcony św. Annie, wyposażony jest w rzeźby sprzed XIII wieku. Na filarze między odrzwiami jest umieszczona figura NMP z Dzieciątkiem Jezus, a u góry zwieńczona jest koronacją Maryi. Na cokołach są figury okolone baldachimami. W najwyższej części łuku króluje Matka Boska z Dzieciątkiem. Rozświetlają ją trzy rozety. Rozeta nad środkowym portalem rozjaśnia wnętrze świątyni, w której panuje mrok. Z tego mroku wynurzają się z wnętrza katedry trzy okrągłe okna, wypełnione witrażem, o średnicy 13 metrów, które już w pierwszym momencie wejścia do katedry wabią wzrok. Północna, największa rozeta uderza kolorystyką i wywołuje efekt gry świateł, które przy dźwięku organów z XVIII wieku, wydają się bardziej kunsztowne i magiczne. Kiedy rozświetlona rozeta mieni się tysiącami barw, wtedy wnętrze świątyni przepełnia atmosfera szczególnego błysku, który kojarzy się z brzaskiem, podświetlonym promieniami tarczy słonecznej.
W całej katedrze jest dużo witraży, które ożywają i nabierają szczególnej wymowy, gdy padają na nie promienie słoneczne.
W Kaplicy św. Ludwika znajduje się witraż przedstawiający legendę św. Ludwika.
Ludwik XIX – XIII wiek, król francuski, był królem opowiadającym się za pokojem w kraju i w stosunkach międzynarodowych. Zaangażował się w organizację i uczestnictwo w wyprawach krzyżowych dla obrony Ziemi Świętej. Kolejna krucjata zakończyła się klęską , a on sam został w niewoli, kiedy z niej wrócił, ogłoszono go jako największego obrońcę pośród monarchów europejskich. Pełnił też rolę mediatora pomiędzy papieżem Innocentym III a cesarzem Rzeszy Niemieckiej – Fryderykiem II. Wyróżniał się głęboką religijnością. Wspomagał klasztory, szczególnie zakon żebraczy franciszkanów, stworzony przez św. Franciszka z Asyżu, także Zakon Rycerzy św. Łazarza, który opiekował się trędowatymi.
Zbierał relikwie, wśród nich znajdowała się korona cierniowa Chrystusa. Otrzymał ją jako dar od Baldwina II, cesarza Konstantynopola.
Dla niej to ufundował dwupoziomową kaplicę – Sainte Chapelle, uznawaną za arcydzieło stylu gotyckiego.
Zginął podczas uczestnictwa w następnej wyprawie w 1270 roku, kiedy to dżuma zaatakowała krzyżowców. Zmarł wskutek tej choroby. W 1297 roku został przez Kościół uznany za świętego. Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 25 sierpnia.
Z kolei Sainte Chapelle, czyli Święta Kaplica, będąca kaplicą zamkową, która była w centrum dawnej kaplicy królewskiej na wyspie Cite w Paryżu, jest ściśle związana z gotyckim wystrojem świątyni.
Jest to miejsce pochówku cennych relikwii oraz świętych patronów Francji. W czas rewolucji zamieniono ją w przechowalnię mąki, gdy w pozostałych kaplicach urządzono skład wina, nazywając katedrę Świątynią Rozumu.
Witraże Sainte Chapelle stanowią niezwykle cenne i bogate treści pryncypialne, uznające Chrystusa jako najwyższego króla.
Jedno z okien witrażowych ma około 19 metrów wysokości i składa się z 84 szyb.
Katedralne witraże są tak skomponowane kolorystycznie, że przenikające przez nie światło jest przytłumione i niewiele, bez słonecznego światła, rozjaśnia mroczny klimat świątyni. Te witraże to wzór dla kaplic gotyckich w Europie Łacińskiej. W słoneczny dzień dyskretnie zdają się bawić refleksami światła. Dzięki nim nastrój panujący w całym tym posępnym pomieszczeniu sprzyja kontemplacji i modlitwie. To za sprawą witraży, które ukazują sceny biblijne, następuje metamorfoza duszy, wcześniej zagubionej w we wrzaskliwym tłumie ulicy. Katedra ze swymi 130. metrami długości i 48. metrami szerokości oraz ze swymi oryginalnymi witrażami z XIII wieku, które niezaprzeczalnie są jej największą ozdobą, wywołuje uczucia podziwu i uznania wielkości dla tego wiekopomnego dzieła.
Krystyna Jadamska – Rozkrut 2010.12.01
