Gustaw Zemła

Gustaw Zemła

Gustaw Zemła to polski artysta – rzeźbiarz urodzony w 1931 roku w Jasienicy Rosielnej. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie; jedną z jego prac dyplomowych była <i>Pieta</i>. Od 1958 roku uczy rzeźby na ASP, w międzyczasie był jej prorektorem, a następnie dziekanem. Został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności – a jest to instytucja skupiająca elitę kadry naukowej. Od paru lat jest również członkiem Rady Programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.  <br><br>

Gustaw Zemła kojarzony jest głównie z rzeźbą pomnikową i sakralną. Najbardziej rozpoznawalną rzeźbą Zemły jest <i>Pomnik Powstańców Śląskich</i> zaprojektowany dla Katowic. Jest to rzeźba o trzech masywach przypominających skrzydła rozpostarte do lotu, które symbolizują trzy powstania śląskie – z lat 1919, 1920 oraz 1921. Pomnik znajduje się w pobliżu Ronda przy Alei Korfantego. Dziś ów pomnik stanowi jeden z symboli Górnego Śląska. Sam artysta o tej rzeźbie w wywiadzie udzielonym "Art & Business" powiedział: <i>"Chciałem pokazać, że trzy kolejne powstania wyrastały ze śląskiej ziemi, że były uskrzydlone i polskie". </i> <br><br>

Do innej znanej realizacji Gustawa Zemły należy pomnik Ludwika Waryńskiego, znajdujący się początkowo na warszawskiej Woli, a obecnie w magazynach firmy Bumar-Waryński S.A. (sic!).  Pomnik upamiętnia polskiego ideologa ruchu socjalistycznego. <br><br>

Inna rzeźba dłuta Zemły znajdująca się w Warszawie to <i>Pomnik Bitwy o Monte Cassino</i>, który można obejrzeć w dzielnicy Śródmieście. W latach 90. Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło konkurs na pomnik upamiętniający bitwę pod Monte Cassino; odsłonięty został w 1999 roku w ramach obchodów 55 rocznicy bitwy. Pomnik przedstawia bezgłową Nike ze śladami walki i okaleczenia. W podstawie pomnika widać wzgórze przykryte całunem, postać Matki Boskiej i porozrzucane hełmy. Na cokole umieszczono też urnę z prochami bohaterów umieszczoną pod całunem, na której widnieje krzyż Monte Cassino. Na cokole wyrzeźbiono również godła pięciu polskich jednostek, które brały udział w bitwie. Rzeźba ma ponad dwanaście metrów wysokości. <br><br>

Natomiast w Szczecinie od 1979 roku możemy oglądać <i>Pomnik Czynu Polaków</i> dłuta Zemły – na przeciwko Jasnych Błoni, w Parku Kasprowicza. Pomnik był uświetnieniem obchodów 35 rocznicy Odrodzenia Polski. Części pomnika przypłynęły do Szczecina barkami Morzem Bałtyckim oraz Wisłą i Odrą. W <i>Pomniku Czynu Polaków</i> możemy wyróżnić trzy spiżowe orły, które symbolizują trzy następujące po sobie pokolenia: polonię szczecińską sprzed II wojny światowej; pionierów powojennego Szczecina oraz pokolenie rozbudowujące miasto. Wokół pomnika umieszczono nazwiska i nazwy współtwórców i ofiarodawców, dzięki którym pomnik mógł powstać. Każdy z orłów waży około 20 ton, a cała wysokość pomnika wynosi ponad 22 metry. <br><br>

Rzeźbą wartą uwagi jest <i>"Niobe"</i> z 1967 roku, ponadczasowy symbol rozpaczy, symbol niewinnej i bezradnej ofiary działania przerastających człowieka sił. Czuć tu inspirację antykiem, coś z klasycyzmu wcielającego ludzki ból w wymiar wielkiej tragedii. Dzieje się tak niezależnie od sugestii samego tylko tytułu; to tkwi w tej rzeźbie znacznie głębiej i może również dlatego okazuje się ona zjawiskiem pokrewnym wielkiemu dziełu ostatnich lat życia Mariana Wnuka – <i>Kobietom czasów okupacji</i>. Artysta w jednym z wywiadów powiedział: <i>"Lubię i umiem czerpać z antyku, potrafię adaptować wartości, które mi są potrzebne do wyrażania swoich, współczesnych prawd. Trzeba być twórczym i i autentycznym w swych inspiracjach, wyrażać też cząstkę swojej osobowości".</i> Tak więc w pracach Zemły możemy dostrzec nie tylko antyczne piękno i harmonię, ale również silną ekspresję jego własnych emocji, odczuć i myśli. <br><br>

Przeglądając prace Gustawa Zemły można zauważyć przede wszystkim dążność do wyrażenia poprzez ruch i dynamikę formy silnej i dramatycznej. Monumentalność to jedna z głównych jego cech charakterystycznych. Jednak mówiąc o dorobku tego artysty należy pamiętać o innym obliczu jego prac – tych zainspirowanych sztuką religijną, szczególnie znakiem krzyża. W formę krzyża układa się Uwolniony, Ujarzmiony, Jutrznia, Święty Sebastian… Prace te zyskują na wewnętrznym wyciszeniu, zadumie nad ludzką kondycją, choć dotyczą tak odległych nam czasów. 

<br><br>

Sam temat Ukrzyżowania Zemła podejmował kilkakrotnie. Pierwsze było to sześciometrowe w Mistrzejowicach w 1983 roku. Kilka lat później powstał wstrząsający Jezus Chrystus dla księdza Jerzego. <i>"Gdy mówię o cierpieniu, mam wyrzuty sumienia; bo jakże o nim mogę mówić, gdy go w wielkiej skali nie doświadczyłem. Ale z drugiej strony widzę, że cierpienie może być piękne, tak piękne jak lico zaoranego pola. Bardziej fascynuje mnie pomarszczona, zbrużdżona twarz starego człowieka niż gładkość młodej kobiety. Więcej znajduję w niej prawdy" (wypowiedź artysty z wywiady Wiesławy Wierzchowskiej).</i> <br><br>

Do szczególnych realizacji należą pomniki papieża Jana Pawła II – m.in. pomnik znajdujący się w Krakowie (odsłonięty w 1991 roku); upamiętniający wizytę Ojca Świętego w Płocku (odsłonięcie w 1994 roku) oraz w Montevideo (w 1998 roku). Zemła w pomnikach papieskich zazwyczaj wykorzystuje schemat postaci wynurzającej się ze skały, stanowiącej z nią organiczną całość. <br><br>

Gustaw Zemła należy do najbardziej znanych współczesnych polskich rzeźbiarzy – został uhonorowany m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Kawalerów Maltańskich oraz Gryfem Pomorskim. Brał udział w przeglądach sztuki polskiej m.in. w Paryżu, Londynie, Dusseldorfie i Sztokholmie, ponadto zrealizował ponad dwadzieścia wystaw indywidualnych, również poza granicami kraju.

<br><br><br>

<i> Jolanta Nowaczyk, 3 maja 2010 r. </i>

Share

Written by:

3 883 Posts

View All Posts
Follow Me :