Prus był jeszcze małym chłopcem, gdy zmarli mu rodzice (matka, gdy miał 3 lata, ojciec 6 lat później). Bolesław przeszedł pod opiekę swojej ciotki, Domiceli Olszewskiej i przeprowadził się do Puław. Ciotka w 1857 roku wysłała go do Powiatowej Szkoły Realnej. W wieku 14 lat (1861) przeszedł pod opiekę swego dwudziestosiedmioletniego brata, Leona Głowackiego, nauczyciela historii, i wtedy przeniósł się do Siedlec. Rok później obaj młodzieńcy wyjechali do Kielc, gdzie Prus rozpoczął naukę w gimnazjum. Nie zabawił tam jednak długo, ponieważ w roku wybuchu powstania styczniowego (1863), Prus pod wpływem swego brata, działacza-demokraty (związanego z obozem „czerwonych”) wziął udział w tymże powstaniu. Został ranny w głowę, po powstaniu aresztowany i osadzony w lubelskim więzieniu (prawdopodobnie po tych wydarzeniach cierpiał całe życie na lęk przestrzeni). Po zwolnieniu z więzienia Prus wrócił do przerwanej nauki i w 1866 roku ukończył lubelskie gimnazjum jako wzorowy uczeń. Marzył o studiach zagranicznych, jednak finanse nie pozwalały mu na to. Zdecydował się rozpocząć studia w Warszawie, w Szkole Głównej, na Wydziale Matematyczno-Fizycznym a następnie w Puławach, w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Pracował jako domowy nauczyciel i korepetytor w majątkach ziemskich, a kiedy brakowało mu pieniędzy zatrudniał się jako robotnik fizyczny w fabrykach (m.in. w fabryce Lilpopa w Warszawie). Były okresy w jego życiu, gdy zajmował się też fotografią, ślusarstwem czy ulicznym oratorstwem.
Od 1872 roku rozpoczął pisanie artykułów do pozytywistycznych pism: „Opiekuna domowego” oraz do „Niwy”. Artykuł o charakterze społecznym, zatytułowany „Nasze grzechy” i zamieszczony w „Opiekunie domowym” z 1872 roku uważa się za debiut prasowy pisarza.
W 1875 roku wziął ślub ze swą daleka kuzynką, Oktawią z Trembińskich. Nie mieli własnych dzieci, ale przysposobili do swej rodziny syna Emila, który w wieku 18 lat popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości. Od 1876 roku Prus rozpoczął swój najlepszy okres pisarski. W latach 1876-1885 powstały takie utwory jak: „Szkice i obrazki”, „Przygoda Stasia”, „Powracająca fala”, „Kamizelka”, „Antek” czy „Placówka”. W latach 1887-1889 stworzył swe najbardziej dziś znane dzieło, „Lalkę”. W 1893 roku wychodzą drukiem „Emancypantki”, zaś później „Faraon” . Prus do końca swego życia mieszkał z żoną w Warszawie, odbywając nieliczne podróże m.in. do swego ukochanego Nałęczowa, do Krakowa i w Tatry. Raz zdobył się na wyjazd zagraniczny do Niemiec, Francji i Szwajcarii (1895 r.).
Prus zmarł w Warszawie, na atak serca, 22 maja 1912 roku. Miał 64 lata.
Początkowa twórczość Bolesława Prusa obraca się wokół tematów pozytywistycznych: pracy u podstaw, pracy organicznej, tematów zajmujących się krzywdą społeczną, ale także istotnymi tematami z życia politycznego. Najczęstszą formą tego okresy pisarskiego Prusa były felietony, krótkie formy narracyjne, nowele i opowiadania. Bolesław Prus rozpropagował tzw. aktywne społecznie dziennikarstwo.
Późniejsze utwory przyniosły stylistykę i tematykę realizmu i naturalizmu. Konwencja realistyczna mieszała się z satyryczną. Główną formą wypowiedzi stały się w tym czasie powieści. Najważniejsze z nich to: „Lalka”, „Emancypantki”, „Faraon” i „Dzieci”.
Agata Ignatowicz 2008.10.17
