Ojciec Leśmiana pochodził z rodziny księgarskiej, matka z prawniczej. Rodzina, w której się wychował była spolszczoną żydowską inteligencją. Lata szkolne spędził na Ukrainie, w Kijowie, gdzie w 1897 roku ukończył gimnazjum klasyczne.
Następnie studiował na Wydziale Prawa kijowskiego Uniwersytetu św. Włodzimierza. Aktywnie działał wśród tamtejszej Polonii, a doświadczenia z okresy ukraińskiego nie pozostały bez wpływu na jego twórczość. W 1901 roku przeniósł się do Warszawy, a w latach 1903-1906 podróżował po Europie Zachodniej. Zwiedził Monachium, francuską Bretanię, a od 1906 roku z przerwami do 1914 roku przebywał w Paryżu. Tam poznał Zofię Chylińską, malarkę, którą poślubił po wcześniejszym odrzuceniu przez inną kobietę, spokrewnioną z nim Celinę Sunderland (również malarkę).
Mieli wspólnie dwie córki: Marię Ludwikę oraz Wandę. W życiu Leśmiana była później jeszcze jedna kobieta, Dora Lebenthal, polska lekarka o żydowskim pochodzeniu. Leśmian poznał ja w wieku 40 lat, gdy Dora (właściwie Teodora) rozwodziła się. Zakochali się w sobie, ale nigdy nie pobrali. Dora pozostała wierna Leśmianowi do jego śmierci, pomogła spłacać jego długi (powstałe w wyniku oszustwa), sprzedając swoje mieszkanie w Warszawie oraz całe wyposażenie swojego gabinetu lekarskiego przyjmując posadę pielęgniarki. On poświęcił jej przepiękny cykl wierszy „W malinowym chruśniaku”. (Żona Leśmiana ofiarowała na pokrycie długów męża swój diadem, lecz Leśmian wrócił od warszawskiego jubilera, u którego miał sprzedać diadem, bez pieniędzy. Wtedy Zofia Chylińska opuściła męża i na krótko wyniosła się do Łomży).
W czasie pierwszej wojny światowej Leśmian przebywał w Łodzi, pracował wówczas jako kierownik literacki Teatru Polskiego. Po wojnie, w 1918 roku przeniósł się na wschodnie rubieże Rzeczpospolitej, do Hrubieszowa. Tu przyjął posadę rejenta (dzisiejszego notariusza). W 1922 roku przeprowadził się do Zamościa i otworzył tu swój własny notariat. Po dziewięciu latach pracy w notariacie, w 1929 roku zastępca Leśmiana okradł go, pozorując włamanie do notariatu i uciekając z miejsca zdarzenia. Ponadto na jaw wyszło, że pracownik ten systematycznie defraudował sumy wpłacane przez klientów przeznaczone na opłaty skarbowe. Leśmian popadł w tarapaty finansowe i prawdopodobnie jedynie dzięki wstawiennictwu przyjaciół nie poszedł do więzienia. Spłatę długu rozłożono Leśmianowi na raty, jednakże zobowiązania były tak duże, że Leśmian do końca życia żył bardzo biednie (pomimo wspomnianej wyżej pomocy Dory Lebenthal).
W roku 1933 Leśmian został wybrany na członka Polskiej Akademii Literatury a dwa lata później przeniósł się z rodziną do Warszawy. Koniec roku 1937 okazał się dla Leśmiana ostatnią zimą w życiu. Zmarł 5 listopada na atak serca w Warszawie. Miał 56 (57? 58?) lat.
Leśmian żył na przełomie dwóch epok: Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Jednak twórczość poety nie jest zawieszona w konkretnym czasie. Jest ponadrzeczywista, ponadczasowa, odnosi się do wymiarów filozoficznych i metafizycznych. Fantastyka, symbolizm, wyobcowanie, wynaturzenie, wyidealizowanie to tematy, które poruszał i styl obrazowania, jakim się posługiwał.
Na dorobek twórczy wydany za życia poety składają się zaledwie trzy tomiki wierszy: „Sad rozstajny” z 1912 roku (tomik zupełnie zignorowany przez krytykę literacką), „Łąka” z 1920 roku (także bez sukcesów na rynku czytelniczym) i „Napój ciernisty” z 1939 roku. Pośmiertnie, w 1938 roku, wydano jeszcze „Dziejbę leśną”, ”Poezje wybrane” (1974) oraz „”Poezje zebrane” (1993). Leśmian pisał też baśnie prozą. Owocem tej formy wypowiedzi literackiej były dwa wydania z 1913 roku: „Klechdy sezamowe” oraz „Przygody Sindbada Żeglarza”. Pośmiertnie wydano jeszcze „Klechdy polskie” (1956). Inne, wydane pośmiertnie dzieła Leśmiana to: „Sezamowe prace” (groteska „Syzyfowych prac” Żeromskiego), „Skrzypek opętany” (próba dramatu fantastycznego), „Pochmiel księżycowy” (wiersze rosyjskie w polskiej wersji Jerzego Ficowskiego), „Zdziczenie obyczajów pośmiertnych” (poemat dramatyczny).
Agata Ignatowicz 2008.10.17
