Stanisław Przybyszewski urodził się 7 maja 1868 roku w Łojewie, koło Inowrocławia. Był synem wiejskiego nauczyciela. W 1881 roku rodzice wysłali 13-letniego Przybyszewskiego do niemieckiego gimnazjum do Torunia. Nie uczył się zbyt dobrze, wywoływał konflikty, aż w końcu został przeniesiony przez ojca do gimnazjum w Wągrowcu (także niemieckiego). Tam, w 1889 roku zdał maturę i wyjechał na studia do Berlina. Rozpoczął studiowanie architektury na Politechnice Berlińskiej. Zmienił jednak później uczelnię i zaczął studiować na Uniwersytecie Berlińskim medycynę. Berlin jednak zafascynował go artystyczną cyganerią, ideami satanizmu i filozofii Nietzschego. Młody Przybyszewski porzucił naukę (a właściwie został relegowany z uczelni) i zaczął obracać się w kręgu międzynarodowej cyganerii, zaprzyjaźnił się m.in. z Edwardem Munchem i Augustem Strindbergiem.
W jego życiu było wiele kobiet, zon i kochanek. W 1891 roku związał się z Martą Foerder (przyjaciółką z czasów gimnazjum wągrowieckiego). Miał z nią troje dzieci, ale nie interesował się swym potomstwem. Zaledwie dwa lata po rozpoczęciu związku z Martą Foerder poślubił piękna Norweżkę, Dagny Juel, pianistkę, uznawana za femme fatale berlińskiej cyganerii artystycznej. Stworzyli razem fascynujący związek, który stał się swego rodzaju centrum bohemy modernistycznej. Dagny urodziła Przybyszewskiemu kolejnych dwoje dzieci, a Marta Foerder, która została sama z dziećmi, oszukana i pozostawiona popełniła samobójstwo (była wtedy w ciąży). W 1898 roku Przybyszewski wrócił do Krakowa. Miał tam krótki romans z malarką, Anielą Pająkówną. Z tego związku urodziła się Przybyszewskiemu córka.
Przybyszewski w 1898 roku objął redakcję krakowskiego „Życia”, które stało się organem programowym Młodej Polski a sam redaktor stał się duchowym przywódcą polskiego modernizmu. Tam w 1899 roku Przybyszewski opublikował w „Życiu” „Confiteor” – manifest nowej jakości sztuki.
W 1900 roku Dagny porzuciła swego męża, w 1901 roku zeszli się jeszcze na chwilę w Warszawie, ale Dagny została wkrótce zastrzelona przez jednego ze swych wielbicieli-szaleńców. W 1901 roku Przybyszewski wybrał się z wizytą do swego przyjaciela, Jana Kasprowicza i uwiódł mu żonę, Jadwigę, która pozostawiła męża i dwójkę swoich dzieci dla charyzmatycznego poety. W 1905 roku Przybyszewski wziął ślub z Jadwigą Kasprowiczową i wyjechał z nią do Torunia. Tam poddał się odwykowej kuracji alkoholowej. Problem alkoholizmu pozostał jednak do końca życia jego problemem. W 1906 roku małżonkowie wyjechali do Niemiec, tam spędzili pierwszą wojnę światową. Po wojnie mieszkał przez krótkie okresy czasu w Czechach, Poznaniu, Gdańsku, Toruniu, Zakopanem i Bydgoszczy. W 1924 roku otrzymał propozycję pracy w kancelarii cywilnej prezydenta RP, Stanisława Wojciechowskiego. Przyjął propozycję i przeniósł się do Warszawy zamieszkując w Zamku Królewskim. W Warszawie pracował 3 lata, w 1927 roku powrócił na rodzinne Kujawy i osiadł we dworku w Jarontach pod Inowrocławiem. Tam zmarł tego samego roku, 28 listopada, w wieku 59 lat.
Przybyszewski zaczął tworzyć jeszcze na studiach w Niemczech. W 1892 roku wydał w języku niemieckim „Zur Psychologie des Individuums”, potem w kolejnych latach: „Totenmesse” („Msza żałobna”, tytuł polski „Requiem Aeternam” – 1893 r.), „Vigilien” („Wigilie” – 1894 r.), „De Profundis” (1895 r.), „Im Malstrom” („W Malstrom” – 1896 r.) oraz „Satanskinder” („Dzieci Szatana” – 1897 r.).
Przybyszewski pisał i żył tak, by zwracać uwagę czytelników na jedność sztuki i życia. Ponieważ tworzył w dwóch językach był znaną niemalże w całej Europie legendą europejskiej bohemy. Każda z jego książek wywoływała skandal obyczajowy i moralny – Przybyszewski poruszał tematy tabu, bardzo śmiało pisał o erotyce,przedstawiał bohaterów – indywidualistów wyniszczonych alkoholizmem, środkami odurzającymi, skazanych na zagładę przez siebie samych.
Agata Ignatowicz 2008.07.18
