Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli epoki Młodej Polski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się 12 lutego 1865 roku w Ludźmierzu (najstarsza wieś na Podhalu). Jego ojcem był Adolf Tetmajer, uczestnik powstania listopadowego i styczniowego. W 1883 roku wraz z rodzicami (po utracie majątku) przeniósł się do Krakowa, tu uczył się w Gimnazjum św. Anny (była to najstarsza w Polsce publiczna świecka szkoła średnia). Matka Tetmajera prowadziła w Krakowie pensjonat. W 1884 roku Tetmajer rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował filozofię. Już dwa lata później, w 1886 r. zadebiutował poematem napisanym prozą, zatytułowanym „Illa”. Istnieją przypuszczenia, że Tetmajer wydał już wcześniej nowelę („Rekrut”), ale tekst jej nie zachował się.
W czasie studiów Tetmajer rozpoczął pracę jako dziennikarz. W latach 1888-1893 współpracował z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, Kurierem Warszawskim” i krakowskim „Czasem”. W 1891 roku wydał w Krakowie pierwszy tom „Poezji”, w późniejszych latach wydał kolejnych siedem tomów. Żył już wtedy jak typowy poeta młodopolski – zniechęcony do świata i ludzi, pesymistycznie nastawiony do wszystkiego, melancholijny człowiek młodopolskiej bohemy.
W 1895 roku wyjechał do Warszawy, gdzie pełnił krótko funkcję sekretarza Adama Krasińskiego, wnuka Zygmunta Krasińskiego. To on zabrał go ze sobą do Heidelbergu. Po powrocie Tetmajer mieszkał w Krakowie i Zakopanem, zwiedzał tez Europę, był we Włoszech, Francji i w Szwajcarii. Podczas pierwszej wojny światowej związał się ideowo z Legionami Piłsudskiego, redagował czasopismo „Praca Narodowa” i był współorganizatorem Komitetu Obrony Spisza, Orawy i Podhala. Po wojnie zamieszkał w Warszawie. Już wtedy dawała o sobie znać choroba psychiczna. Jednak Tetmajer podjął się prezesostwa Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. W 1928 roku został wyróżniony nagroda literacką miasta Warszawy, a 6 lat później (1834 r.) mianowany członkiem honorowym Polskiej Akademii Literatury. Choroba psychiczna, która rozwijała się coraz bardziej doprowadziła do utraty wzroku i uniemożliwiła dalszą twórczość. Tetmajer mieszkał wtedy w Hotelu Europejskim, z którego w roku wybuchu wojny został wyrzucony. Wkrótce zmarł w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie. Stało się to 18 stycznia 1940 roku, gdy Tetmajer miał za sobą 75 lat życia.
Twórczość Tetmajera niemalże w całości związana jest z nurtem dekadenckim i modernistycznym. Pierwszy tom jego „Poezji”, wydany w 1891 roku został uznany za manifest epoki „Młodej Polski” i za jej umowny początek. Dorobek poety badacze dzielą na trzy okresy: etap wczesny, dojrzały i późny. Czasy krakowskich studiów i dwa pierwsze tomy „Poezji” zaliczane są do okresu pierwszego. Był to czas, w którym tworzyli jeszcze Asnyk, Konopnicka, a więc twórcy głoszący idee pozytywistyczne. Odbicie tych idei znajdujemy u Tetmajera w debiutanckim poemacie „Illa”. Jednak już pierwszy tom „Poezji” odrzuca pozytywistyczne hasła i zastępuje je melancholią i pesymizmem. Drugi tom „Poezji” jest juz typowo dekadencki w swej wymowie, to tu odnajdziemy takie wiersze jak: „Eviva l’arte”, „Hymn do Nirwany” czy „Koniec wieku XIX”. Trzecia seria „Poezji” ukazuje szczyt możliwości literackich Tetmajera. Odnajdziemy w niej symbolizm, impresjonizm i modernistyczny dekadentyzm w wyrafinowanej formie literackiej. To tu znalazła swoje odbicie filozofia Artura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego, a także fascynacja filozofią indyjską (zwłaszcza zjawiskiem nirwany). To tu także Tetmajer zafascynował się pięknem Tatr i folklorem góralskim i poświęcił mu cykl wierszy. To tu w końcu odnajdziemy śmiałe i mistrzowskie erotyki Tetmajera, opisujące w odważny – jak na ówczesne czasy – sposób sceny miłosne i kobiece ciała.
Trzeci okres twórczości poety młodopolskiego jest wyraźnie najsłabszy artystycznie. Składają się nań VI, VII i VII seria „Poezji”. Artysta kopiował wcześniejsze wątki ze swej poezji, powtarzał motywy, wnosił niewiele nowego.
Agata Ignatowicz 2008.07.18
