Młody Asnyk od początku swego życia wychowywany był w kulcie patriotyzmu i miłości do ojczyzny. Po ukończeniu szkoły średniej (ówczesna Wyższa Szkoła Realna) w Kaliszu rozpoczął studia w Warszawie najpierw w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa (1856), później w Akademii Medyko-Chirurgicznej (1857-1859). Następnie przeniósł się do Wrocławia, tam w latach 1859-1869 aktywnie działał w Towarzystwie Literacko-Słowiańskim. W 1861 roku podróżował po Europie, był m.in. W Paryżu i Heidelbergu. W 1863 roku wziął udział w powstaniu w styczniowym i ruchu spiskowym. Po zakończeniu powstania, był więziony w warszawskij Cytadeli a po wyjściu z więzienia, w 1864 roku ponownie wyjechał zagranicę, przebywał we Włoszech, następnie w Niemczech, gdzie w 1866 roku uzyskał tytuł doktora filozofii Uniwersytetu w Heidelbergu. Powrócił do kraju i krótko przebywał we Lwowie, po czym przeniósł się w 1870 roku do Krakowa. Tu, w 1875 roku ożenił się z Zofią Kaczorowską i miał z nią syna Włodzimierza. Zaczął brać czynny udział w życiu kulturalnym i politycznym kraju: został wydawcą dziennika „Reforma”, był radnym miejskim Krakowa, posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego, był jednym ze współorganizatorów i pierwszym prezesem Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie, organizacji, której celem był rozwój oświaty wśród ludu. Był ponadto jednym z pierwszych członków Towarzystwa Tatrzańskiego, zapalonym miłośnikiem gór i wspinaczki wysokogórskiej. Pod koniec życia odbył jeszcze kilka podróży zagranicznych: do Włoch, na Sycylię, Maltę, do Afryki, Marsylii, na Cejlon i do Indii. 2 sierpnia 1897 roku zmarł na gruźlicę w Krakowie, w wieku 59 lat. Pochowany został w miejscu dla zasłużonych Polaków, na krakowskiej Skałce.
Twórczość Asnyka jest bardzo różnorodna. Łączy w sobie dwie epoki – romantyzm i pozytywizm. Wczesne utwory poety odwołują się do świeżych przeżyć powstańczych. Upadek powstania styczniowego spowodował bunt i rozżalenie młodego Asnyka, który w swą poezję włożył ogrom pesymizmu i rozgoryczenia. Jednocześnie przekonywał czytelnika, że naród musi walczyć o swą wolność i nie przyjmować biernie tego, co inne narody mu narzucają. Naród powinien dążyć cierpliwie do samodoskonalenia, a zwycięży ciemiężcę. Przykładem takiego buntu wobec niesprawiedliwości dziejowej są wiersze: „Odpowiedź”, „Julian Apostata” czy „W zatoce Baja”.
Innym, nie mniej ważnym motywem przewijającym się w poezji Asnyka jest miłość. Napisał wiele znakomitych erotyków, a miłość przedstawiana jest najczęściej jako uczucie niespełnione, nieszczęśliwe czy platoniczne. Przykłady utworów: „Między nami nic nie było”, „Karmelkowy wiersz” czy przepiękny sonet (którego Asnyk był mistrzem) „Jednego serca…”.
Motywem licznych utworów Asnyka była też przyroda, a szczególnie góry, zwłaszcza Tatry. Opisywał je w takich utworach jak: „Kościeliska”, „Limba”, „Giewont”, Ranek w górach”. Opisując piękno tatrzańskiej przyrody snuł refleksje nad życiem człowieka z harmonii z wszechogarniającą i potężną siłą natury.
Ostatni etap życia Asnyka wiąże się z jeszcze jednym motywem jego poezji – tematyką filozoficzno-refleksyjną. Głównymi tematami poruszanymi w wierszach z tego okresu są przemijalność i postęp. Asnyk pisał o nieuchronności mijania pokoleń, konfliktów międzypokoleniowych, ścieraniem się tradycji i nowoczesności. Przykłady wierszy z tego okresu to: „Daremne żale…”, „Do młodych” czy cykl 30 sonetów zatytułowany „Nad głębiami”.
We wszystkich nurtach swej poezji Asnyk wykorzystywał motywy ludowości, posługiwał się także nawiązaniami do antyku i mitologii.
Agata Ignatowicz 2008.07.18
