Twórczość Antoniego Michalaka wyrasta z założeń programowych Bractwa św. Łukasza. Jego obrazy są kwintesencją inspiracji malarstwem dawnych mistrzów oraz własnych wizji, przekuwanych na baśniowe pejzaże Kazimierza, nastrojowe portrety i arcydzieła sztuki sakralnej.
Antoni Michalak urodził się w 1899 roku w Kozłowie Szlacheckim. Pierwsze nauki malarskiego rzemiosła odbierał w Odessie. Trzy lata później przybył do Warszawy, by kontynuować edukację artystyczną w słynnej Szkole Rysunkowej. Nauczycielami Antoniego Michalaka byli wtedy: Jan Kauzik oraz malarz i krytyk literacki –Miłosz Kotarbiński. W 1919 roku artysta dołączył do grona studentów Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie rozwijał artystyczne talenty pod czujnym okiem Tadeusza Pruszkowskiego. Podczas studiów malarz łączył naukę z pracą zarobkową– dorabiał on wykładami w Humanistycznym Progimnazjum w Warszawie oraz w Seminarium Nauczycielskim Julii Kisielewskiej w Płocku.
Dzięki nauce w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych Michalak nawiązał kontakty z innymi malarzami, zafascynowanymi koncepcjami artystycznymi Tadeusza Pruszkowskiego.Wspólne dyskusje oraz plenery letnie w Kazimierzu nad Wisłą zaowocowały powstaniem Bractwa św. Łukasza. Ugrupowanie, które miało być symbolicznym wskrzeszeniem idei dawnych cechów, zrzeszało artystów przykładających dużą wagę do doskonałości malarskiego warsztatu. Do grona Łukaszowców należeli tak wybitni twórcy, jak: Antoni Michalak, Bolesław Cybis, Czesław Wdowiszewski, Jan Zamojski, Jan Gotard oraz Edward Kokoszko.
Jeszcze podczas edukacji w Szkole Sztuk Pięknych twórczość młodego Antoniego Michalaka spotkała się z uznaniem znawców sztuki. Dowodem tego było przyznanie artyście stypendium w 1925 roku, dzięki któremu mógł on spędzić kilkanaście miesięcy w Paryżu. Następnie wyruszył w podróż po Włoszech i Austrii, by ostatecznie powrócić do darzonego niezwykłym sentymentem Kazimierza Dolnego. Zwieńczeniem edukacji artystycznej Antoniego Michalaka było odebranie dyplomu warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w 1928 roku.
Kilka lat później malarz został wykładowcą na Wydziale Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego Państwowej Szkoły Technicznej we Lwowie. Od 1948 roku uczył tajników malarskiego kunsztu studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Artysta dwukrotnie przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie dorabiał malując portrety na zlecenia.
Antoni Michalak wielokrotnie prezentował swoje obrazy szerszej publiczności. W 1934roku przyłączył się do Bloku Zawodowych Artystów Plastyków, z którego członkami wystawiał prace na ekspozycjach krajowych oraz zagranicznych. Jego dzieła prezentowano między innymi w Moskwie, Rydze, Genewie, Nowym Jorku, Paryżu oraz Londynie, a także w największych polskich miastach i ukochanym przez artystę Kazimierzu nad Wisłą. Za swoją artystyczną działalność Michalak otrzymał wiele wyróżnień –wśród najbardziej prestiżowych odznaczeń wymienić należy: srebrny medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929r), nagrodę Prezydenta Warszawy(1936r) i dyplom honorowy na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu w 1937 roku.
Antoni Michalak zmarł w Kazimierzu Dolnym w 1975 roku.
Jego dorobek artystyczny obejmuje głównie portrety (tj. „Portret syna Tadeusza”,„Portret pani z pieskiem”), pejzaże Kazimierza i dzieła sakralne („Stygmatyzacja św. Franciszka”). Spod pędzla malarza wychodziły również kompozycje historyczne, np. „Bitwa pod Oliwą” i „Bitwa pod Legnicą” oraz prace tworzone wraz z kolegami z Bractwa św. Łukasza, m.in.: „Bolesław Chrobry witający Ottona III pielgrzymującego”, „Konfederacja Warszawska”, „Odsiecz Wiednia”, a także„Konstytucja 3 Maja”.
Antoni Michalak zapisał się w historii malarstwa przede wszystkim jako twórca mistycznych obrazów, które prezentują wizerunki świętych na tle kazimierskiego pejzażu. Większość postaci występuje w bajkowej scenerii pagórków oraz ciemnozielonych lasów, rozświetlonych czerwoną poświatą lub eterycznym błękitem.Efektowne światłocienie budują nastrój oraz podkreślają mistyczny charakter dzieł sakralnych Michalaka. Przykładem takiego obrazu jest „Ukrzyżowanie”,które przedstawia umierającego Jezusa, okrytego czarnym, półprzezroczystym całunem. Na delikatnej tkaninie cienie przeplatają się ze światłem bijącym od postaci Chrystusa. Jego posągowe ciało przypomina bardziej kamienną rzeźbę, niż delikatną skórę ludzi zgromadzonych pod krzyżem. Od wydłużonej sylwetki Jezusa bije blask, a łuna światła na horyzoncie tworzy aureolę, która oplata całą postać ukrzyżowanego. Przez płachtę żałobnego całunu zaczynają przenikać pierwsze promienie wschodzącego słońca…
Nina Kinitz, 19 stycznia 2011
