Jan Rembowski to artysta wszechstronnie utalentowany – jego żywiołem było rzeźbiarstwo, które później porzucił na rzecz malarstwa. Ponadto wykonywał on ilustracje dla miesięcznika „Sfinks”, projektował meble i witraże, a także próbował swych sił w pisaniu dramatów.
Jan Rembowski urodził się w 1879 roku w Wawrzyszewie koło Warszawy. Jego edukacja artystyczna rozpoczęła się od nauki cyzelerstwa. Kolejnym etapem rozwijania zainteresowań twórczych było zapisanie się na kursy rysunkowe, odbywające się nieopodal Muzeum Przemysłu w Warszawie. Kształcił się on także w słynnej Klasie Rysunkowej Gersona, jednak w 1901 roku fascynacja rzeźbą wzięła górę i Rembowski rozpoczął studia rzeźbiarskie w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Cztery lata później postanowił on jednak zagłębić się w arkana malarstwa i zapisał się do pracowni prowadzonej przez Józefa Mehoffera.
Po 1905 roku artysta zaczął wystawiać swoje dzieła wraz z członkami „Grupy Pięciu”, której to organizacji był współzałożycielem. Koncepcje „Grupy Pięciu” dotyczyły między innymi idei korespondencji sztuk plastycznych, muzyki i literatury. Echa tych dążeń widoczne są również w twórczości Jana Rembowskiego, który czerpał inspirację z góralskich legend i podań, które później przelewał na płótno.
W związku z pogłębiającą się chorobą płuc, artysta bardzo często przebywał w Zakopanem, gdzie leczył się, odpoczywał, a także obserwował przejawy folkloru podhalańskiego. Fascynacja góralami poskutkowała licznymi dziełami, które przedstawiały młodych juhasów i starych, nierzadko pogrążonych w modlitwie gazdów. Zauroczony ludowością ludzi gór Rembowski przyczynił się także do powstania Towarzystwa „Sztuka podhalańska”. W ciągu swojego niedługiego życia artysta prezentował obrazy na licznych wystawach, które miały miejsce w: Warszawie, Krakowie, Zakopanem, Lwowie, Tarnopolu, Budapeszcie oraz Wiedniu.
Początkowo Rembowski wiązał swą przyszłość artystyczną z rzeźbiarstwem, jednak ze względu na problemy z układem oddechowym, zwrócił się w stronę malarstwa. Najbardziej inspirowała go twórczość Stanisława Wyspiańskiego, na której niekiedy wzorował swe obrazy. Od twórcy „Wesela” zapożyczył on między innymi secesyjnie powyginane łodygi roślin, które stanowiły tło dla autoportretów Wyspiańskiego. Płynne, faliste linie oraz piękne, roślinne ornamenty w połączeniu z subtelną, pastelową kolorystyką – te wszystkie cechy charakterystyczne sztuki secesyjnej pojawiają się w twórczości Jana Rembowskiego. Około 1910 roku artysta wykonał także kilka dzieł, które ozdobiły sanatorium doktora Kazimierza Dłuskiego w Zakopanem. Przykładem panneau, czyli udekorowanej przez artystę płaszczyzny jest „Pochód górali”.
W 1910 roku artysta zmodyfikował swoje zapatrywania dotyczące sposobu malowania obrazów, co poskutkowało pojawieniem się tendencji klasycyzujących w jego twórczości. Zrezygnował on wtedy z budowania nastrojowości świata przedstawionego i skupił się bardziej na psychologicznym pogłębianiu wizerunków postaci. Artysta starał się nadać rysom twarzy przedstawianych górali coraz bardziej realistyczny charakter. Również ich sylwetki stały się bardziej kościste i mniej dostojne, niż jeszcze kilka lat wcześniej. Do najbardziej realistycznych dzieł Jana Rembowskiego należy galeria portretów legionistów, której celem było ocalenie wizerunków bohaterów narodowych od zapomnienia. Za prace tworzone w latach 1914-1916 otrzymał on nagrodę Akademii Umiejętności.
Działalność artystyczna Jana Rembowskiego była ukierunkowana wszechstronnie. Po porzuceniu rzeźbiarstwa tworzył on obrazy oraz ilustracje, które były publikowane na łamach „Sfinksa”. We współpracy ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem artysta ozdobił swoimi rysunkami także „Xięgę Faustusa” Tadeusza Micińskiego. Ponadto pisał on nowele, wiersze, dramaty oraz różnego rodzaju utwory publicystyczne poświęcone sztuce. Zajmował się on również sztuką dekoracyjną, o czym świadczą zaprojektowane przez malarza polichromie, meble, witraże oraz kilimy.
Ciekawym owocem twórczości Jana Rembowskiego jest narysowana węglem „Legenda o Giewoncie”. Większość osób uważa, że dzieło to obrazuje fragment starej, góralskiej legendy, jednak część krytyków sztuki jest innego zdania. Znawcy tematu sugerują się jedną z wypowiedzi Rembowskiego, który stwierdził, iż rysunek nie jest bezpośrednio związany z legendą, a jego głównym tematem nie jest ludowe podanie, a tylko śmierć. Zgodnie z tą koncepcją jedynym elementem wspólnym ma być antropomorfizacja Giewontu, który został przez artystę przedstawiony jako zmarły mężczyzna. Pojawiają się również głosy, iż martwy młodzieniec ukazany w „Legendzie o Giewoncie” ma wyobrażać samego malarza, który nękany atakami gruźlicy, coraz bardziej obawiał się śmierci. Niezależnie od tego, co zainspirowało Rembowskiego do stworzenia wspomnianego już dzieła, warto dodać, iż „Legenda…” jest przesiąknięta symbolizmem, a uczucia takie jak rozpacz i smutek spowodowany śmiercią mężczyzny zostały przedstawione w bardzo ekspresyjny sposób. Obydwa nurty w równym stopniu oddziaływały na twórczość Jana Rembowskiego.
Schorowany malarz zmarł w 1923 roku w Warszawie. Do dnia dzisiejszego zachowała się niewielka część jego dorobku artystycznego, gdyż znaczna ilość rysunków i obrazów spłonęła podczas wojny. Współcześnie Jan Rembowski jest artystą niemal zupełnie zapomnianym.
Nina Kinitz 14 grudnia 2008
