Święta wielkanocne w Polsce zawsze są zawiązane z kolorowymi pisankami; z pysznym jedzeniem; śmingusem dyngusem; z pocztówkami tradycyjnymi, albo internetowymi, wysyłanymi z życzeniami świątecznymi.
Wielkanoc jest to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie. Święta wielkanocne, związane są ze śmiercią krzyżową i zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa. Poprzedzający Wielkanoc tydzień jest to czas wspominania najważniejszych wydarzeń dla wiary chrześcijańskiej, nazywa się Wielkim Tygodniem. Wielkanoc to święto ruchome i może wypadać pomiędzy 22 marca, a 25 kwietnia.
Środa popielcowa nazywana jest też Popielcem. Jest to pierwszy dzień Wielkiego Postu. W tym dniu, w czasie mszy w Kościele, głowy uczestników nabożeństwa są posypywane popiołem ze spalonych ubiegłorocznych palm.
Post wielkanocny nazywa się też Wielkim Postem. W czasie postu zalecane są ograniczenia w jedzeniu i piciu, zabrania się hucznych zabaw i wesel. Niektóre osoby rezygnowały z gry na instrumentach muzycznych w tym okresie.
W czwartą niedzielę Wielkiego Postu w wielu rejonach Polski odbywał się obrzęd niszczenia (palenia, topienia) kukły, czyli marzanny. Ten obrzęd był wykonywany w intencji zmiany pór roku i miał ułatwić szybkie nadejście wiosny.
Niedziela palmowa to początek najważniejszych obchodów, związanych ze świętem Wielkiej Nocy. W całej Polsce to święto jest obchodzone bardzo uroczyście. Palmom wielkanocnym przypisuje się właściwości dobroczynne. Palmy wykonywane były zazwyczaj z gałązek wierzbowych, z cisu, z gałązek borówek, z bukszpanu, z barwinku, tuji. Palmy dekorowane były suszonymi kwiatkami oraz wstążeczkami.
Wielki Piątek to najważniejszy dzień żałoby. W tym dniu w Kościołach stoły są bez obrusów, bez kwiatów i bez świec. Współcześnie funkcjonuje zwyczaj zaciągania Straży Grobowej przez żołnierzy, strażaków i harcerzy. W Wielki Piątek poważny nastrój i skupienie trzeba było połączyć z gotowaniem i pieczeniem babek drożdżowych, z wędzeniem kiełbas, gotowaniem szynek, a także z przygotowywaniem innych świątecznych przysmaków. Gotowano też bardzo dużo jajek. Część z tych jajek była farbowana i pokrywana różnymi wzorami. Ważne było to, aby wszystkie kulinarne przygotowania zostały zakończone w tym dniu.
Wielka Sobota był to dzień przeznaczony na święcenie pokarmów, a w niektórych regionach kraju również wody i ognia. Na początku jedzenie było święcone w domach i na stołach, wystawionych przed chatami. Później wprowadzono zwyczaj noszenia pokarmów do Kościoła, do święcenia. Święcenie miało też uchronić domowników od chorób. O północy w sobotę, albo rano w niedzielę odprawiano mszę, zwaną rezurekcją, która trwała trzy godziny. Po mszy, zgodnie z tradycją, zasiadano do stołu i dzielono się jajkiem, składano sobie życzenia.
Polskie święconki są zawsze obfite i pięknie przygotowane, ułożone w ozdabianych wstążkami, i barwinkiem koszykach. Bardzo często na stołach w czasie Wielkanocy ustawia się baranki, wykonane z masła, z masy cukrowej, z wosku, z ciasta, z marcepanu. Na stołach bogatych osób ustawiane są baranki z porcelany, ze złota, ze srebra, z drogich kamieni. Na staropolskich stołach były też szynki, różne kiełbasy, bigos z kapusty, biały barszcz z kiełbasą, chrzan. Bardzo ważne były też babki wielkanocne, mazurki z kolorowych mas, z lukrów, z dodatkami bakalii, konfitur i owoców. W bogatszych domach były przygotowywane specjalne torty czekoladowe. W bardzo dużych ilościach występowały jajka.
Lany poniedziałek nazywany jest Dyngusem, Śmigusem, Śmigurtem, Śmigustem. Jest to bardzo żywiołowy i charakterystyczny dzień Świąt wielkanocnych. Śmigus polegał na żartobliwym biciu gałązkami z wierzbowych witek, a Dyngus na polewaniu wodą. Dawniej oblana panna, mogła być pewna swojego powodzenia, a ta, która nie została oblana wodą, uznawana była za nieatrakcyjną.
Świąteczne wielkanocne porządki są to wielkie porządki w domach przed Wielkanocą. Porządki te mają ważne znaczenie, ponieważ wprowadzają czystość do pomieszczeń, w których przebywają domownicy, a także znaczenie symboliczne – z mieszkania jest wymiatana zima, a razem z nią wszystkie choroby i złe rzeczy.
Szukanie zajączka jest to tradycja, która wyraża radość rodziny i może być po zakończonym śniadaniu. Jest to wspólna zabawa – szukanie zajączka, czyli małej niespodzianki, prezentu dla każdej osoby w rodzinie.
Agata Krawiec z Wrocławia (dziennikarka, modelka, grafik) 2010.11.12
