Stanisław Staszic urodził się 6 listopada 1755 roku w Pile. Był pisarzem, publicystą, geografem i geologiem oraz tłumaczem i filozofem, promotorem i mecenasem wynalazcy Abrahama Sterna.
Pochodził z mieszczańskiej rodziny. Jego dziadek, a następnie ojciec, był burmistrzem. Po zakończeniu nauki w poznańskich szkołach, przyjął święcenia kapłańskie. Nie było to powołanie, lecz spełnienie prośby matki. Z miłości do niej przywdział sutannę i w 1778 roku został duchownym. Następnie kształcił się we Francji i Niemczech. Był proboszczem parafii w Turobinie i wychowawcą synów byłego kanclerza, Andrzeja Zamoyskiego.
Od roku 1807 do 1812 był członkiem Izby Edukacyjnej. W 1808 roku został mianowany prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Kilka lat później wstąpił do Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a także Rady Stanu Królestwa Polskiego. W roku 1816 był jednym z organizatorów warszawskiej szkoły uniwersyteckiej oraz kieleckiej Akademii Górniczej.
Staszic znacznie wpłynął na rozwój polskiego przemysłu. Działał nie tylko, jako geolog i geograf, ale również wprowadził wiele korzystnych dla Rzeczypospolitej zmian. Dzięki niemy powstały pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku, a także wznowił wydobywanie węgla kamiennego w (obecnej) Dąbrowie Górniczej oraz opracował projekt rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.
Mieszczańskie pochodzenie przyczyniło się do kategoryczności jego postulatów względem szlachty. Żądał niemal całkowitego zrównania mieszczan z szlachtą oraz opodatkowania jej. Ponadto, podobnie jak Hugo Kołłątaj, wznosił m.in. o zniesienie pańszczyzny na rzecz czynszu oraz odebrania panu władzy sądowniczej nad chłopami.
Uważał, że byt społeczeństwa jest zależny nie tylko od niego samego, ale również od społeczeństw sąsiadujących. Był zwolennikiem republiki, ale godził się na monarchię. Nie popierał wojny, ale wojsko uznawał za potrzebne państwu, by móc odeprzeć ewentualne ataki innych państw.
Staszic był osobą o nieprzeciętnych zainteresowaniach i dużej wiedzy, jednym z najważniejszy uczonych i reformatorów. Wyróżniał się niepospolitą wytrwałością i pracowitością. Jego ambicje pisarskie były ogromne. Niestety, zabrakło mu niezbędnego fundamentu, którym jest talent. Jego utwory pozbawione są dobrego smaku i stylu, nie dorównują dziełom innych pisarzy oświeceniowych.
Zmarł 20 stycznia 1826 roku w Warszawie. Został pochowany na terenie kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny na warszawskich Bielanach. W jego pogrzebie brało udział ok. 14 tysięcy Warszawiaków. Zgodnie z testamentem, jego majątek został podzielony na cztery części, każda po 200 tysięcy zł. Pieniądze zostały przyznane Szpitalowi Dzieciątka Jezus, Instytutowi Głuchoniemych, Szpitalowi Marcinkanek oraz na budowę pomnika Mikołaja Kopernika.
Staszic jest patronem wielu szkół, m.in. Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Źródła:
-„Zarys dziejów literatury polskiej”, J. Kleiner, W. Maciąg”
-www.wikipedia.pl
Hanna Maria Szczesiak 2008.11.20
