Pisanki są przygotowywane w Polsce przed Wielkanocą. Pisanki symbolizują przyrodę, która rodzi się do życia, a w religii chrześcijańskiej również nadzieję, związaną z wiarą w zmartwychwstanie Chrystusa.
Pisanki w Polsce wykonywane są na wydmuszkach jajek: kurzych, gęsich, kaczych, indyczych, przepiórczych, a nawet strusich. Stosowane są różne techniki zdobienia pisanek.
Bardzo popularną techniką jest malowanie pisanek ręcznie, woskiem.
Artyści ludowi wykonują też pisanki według wzorów huculskich. Pisanki huculskie mają bogate wzory, a dzięki temu można je łatwo odróżnić od pisanek, pochodzących z innych regionów Polski. W przypadku tych pisanek na powierzchnię jajka nakładany jest gorący wosk. Wosk spełnia rolę izolatora powierzchni jajka i chroni ją przed barwnikami. Miejsca, które są pokryte woskiem, nie są barwione. W pisankach huculskich dominują następujące kolory: żółty, zielony, pomarańczowy, czerwony i czarny. Wzory huculskie zbudowane są głównie z prostych figur geometrycznych, takich jak: trójkąt, prostokąt, koło, romb, trapez. Pisanki huculskie bardzo często są eksponowane w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu, a także w Galeriach: Dwór Polski, Słowa i Obrazu, w Klubie Muzyki i Literatury, a także na Targach Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą (2006, 2007, 2008, 2009), na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich – Zakopane 2009, 2010.
Pisanki mogą być też oklejane koronkami. Czas wykonywania takiej pisanki zależy od wzoru, a także od tego, czy pisanka ma być przystrojona skromnie, czy bogato. Ludowe artystki często wymyślają wzory szybko, spontanicznie, w czasie pracy przy pisankach. Pisanki dekorowane koronkami można zobaczyć w Muzeach: Muzeum Pisanki w Ciechanowcu, Muzeum Etnograficznym w Zielonej Górze z siedzibą w Ochli, a także Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
Kraszanki nazywane są też malowankami. Wykonuje się je przez gotowanie jajek w wywarach barwnych, które kiedyś były uzyskiwane wyłącznie ze składników naturalnych. Wykorzystywane były rośliny, które pozwalały na otrzymanie różnych kolorów:
– brązowy (rudy) z łupin cebuli,
– czarny z kory dębu, olchy, albo łupiny orzecha włoskiego,
– żółtozłocisty z kory młodej jabłoni, lub kwiatów nagietka,
– fioletowy z płatków kwiatów ciemnej malwy,
– zielony z pędów młodego żyta, lub listków barwinka,
– różowy z soku z buraków czerwonych.
Pisanki mogą mieć bardzo różne desenie. Pisanki są tworzone przez rysowanie na skorupce jajka gorącym, roztopionym woskiem, a później zanurzenie jajka w barwnikach. Jako narzędzi do rysowania używano: szpilek, igieł, kozików, patyków, szydeł, słomek, drewienek. Pisanki, które tworzono w regionie Białegostoku, wykonywane były bez narzędzi, albo przez nakrapianie wosku na jajka, lub przez nanoszenie prostych wzorów graficznych rozgrzanym końcem świecy.
Oklejanki są ozdabiane sitowiem; płatkami bzu; kawałkami kolorowego, błyszczącego papieru; kawałkami tkanin.
Nalepianki są popularne w dawnym województwie krakowskim oraz w rejonach Łowicza. Powstają przez ozdabianie skorupki jajka wycinankami z papieru w różnych kolorach.
Pisanki wytrawiane kwasem to jajka, które pochodzą z Kurpiów. Jednak ta metoda wytwarzania pisanek nie jest konkretnie związana z żadnym regionem Polski. Skorupkę jajka farbuje się na jeden kolor, a następnie wzór wytrawia się kwasem. Dawniej w tym celu stosowano kwas z kiszonej kapusty, a obecnie stosowany jest kwas solny.
Innym sposobem zdobienia pisanek w Polsce jest dekorowanie jajek koralikami, które tworzą na złocistym podkładzie przepiękne wzory. Wykonanie takich pisanek jest bardzo pracochłonne i dość trudne. Takie pisanki mogą mieć na swojej powierzchni na przykład napis „Alleluja” i podany rok wykonania pisanki. Do dekoracji pisanek stosowane są też sztuczne perełki, cekiny, które są przyklejane do powierzchni jajka klejem.
Wydmuszki są też ozdabiane kolorowymi włóczkami, nitkami, są malowane lakierami do paznokci.
Popularne wzory stosowane na pisankach to: kwiaty, motyle, zajączki, baranki, orszaki wielkanocne, kościółki, domki i inne krajobrazy, a także kształty geometryczne. Często na pisankach znajdują się inicjały ich twórców.
Pisanki są też wykonywane z kamieni, z drewna, z porcelany. Drewniane imitacje jajek mogą być ozdabiane miniaturowym malarstwem temperowym, lub akrylowym.
Tworzone są też pisanki z kamieni półszlachetnych, łączonych z metalami szlachetnymi i zdobione technikami jubilerskimi.
Agata Krawiec z Wrocławia (dziennikarka, modelka, grafik)
