Katedra włocławska miała pierwotnie formę romańską. Świątynia jednak została zniszczona przez Krzyżaków w roku 1329 r. W roku 1340, biskup Maciej z Gołańczy rozpoczął budowę nowego, gotyckiego kościoła. Strzeliste prezbiterium zakończone zostało ścianą z trzema wielkimi ostrołukowymi oknami wypełnionymi witrażami.
Pierwsze pracerenowacyjne witraży podjęto już w XVII wieku. Kolejne przeprowadzono pod koniec XIXwieku w zakładzie św. Łukasza z Warszawy. W 1920 roku część witraża uległazniszczeniu w wyniku działań wojennych W związku z tym sprawę przejęło MinisterstwoSztuki i Kultury, zobowiązując się do naprawy witraży w pracowni FranciszkaBiałkowskiego z Warszawy, z czego nie do końca się wywiązano.
Do dzisiaj zachowały się dwadzieścia dwie oryginalne kwatery z tych witraży. Należą one niewątpliwie do najstarszych w Polsce.
Ten gotycki witraż pochodzi z roku 1360 r. Został wykonany prawdopodobnie w Toruniu a fundatorem był biskup Zbylut Gołańczewski. Kwatery witraża umieszczone są w dzisiaj w oknie kaplicy św. Barbary.
Mimo upływu sześciuset pięćdziesięciu lat witraż nadal zachwyca pięknem barw, ornamentyki i kompozycji. Treścią, zapisana w medalionach są sceny z życia Świętej Rodziny. Trzy pionowe rzędy medalionów obejmują w części środkowej sceny z dzieciństwa Chrystusa. Po bokach widać pary proroków i przodków Najświętszej Panny Marii. Medaliony umieszczone są na tłach zdobionych motywami roślinnymi i geometrycznymi.
Zabytkowe witraże polskie są bardzo rzadkie i zespół włocławski należy do bardzo cennych. Dodatkowo, szczęśliwym zbiegiem okoliczności dzieło to zachowało się wyjątkowo dobrze. Z działań wojennych witraż wyszedł jedynie z kilkoma przestrzelinami od kul z karabinów. Te uszkodzenia zostały naprawione przez wybitnych polskich konserwatorów.
AB 2010.10.11
