Krasicki urodził się 3 lutego 1735 roku w Dubiecku (wieś w województwie przemyskim) w rodzinie hrabiowskiej (herb Rogala), spokrewnionej z najświetniejszymi rodami ówczesnej Rzeczpospolitej. Miał dwóch braci. Rodzice zapewnili całemu rodzeństwu staranne wykształcenie. Krasicki uczył się w kolegium jezuickim we Lwowie, a w wieku 24 lat, po ukończeniu seminarium duchownego w Warszawie, przyjął święcenia kapłańskie (1759 rok). Zaraz po seminarium wyjechał na dwuletnie studia uzupełniające do Rzymu (1759-1761). Po powrocie z Rzymu związał się przyszłym królem, Stanisławem Augustem Poniatowskim. Wspólnie rozpoczęli intensywną działalność kulturalno-literacką, zaczęli organizować słynne „obiady czwartkowe”, na których zbierała się elita kulturalna dworów polskich. W tym samym czasie Krasicki był aktywnym publicystą „Monitora Polskiego” – pierwszego polskiego czasopisma o charakterze społeczno-politycznym. W 1766 roku objął biskupstwo warmińskie i przeniósł się do Lidzbarka Warmińskiego (Hielsberg). Po przeprowadzce aktywny biskup rozpoczął organizowanie na Warmii intensywnego życia kulturalnego i artystycznego.
Ignacy Krasicki w twórczości literackiej był wyrazicielem idei racjonalizmu i klasycyzmu. Krytykował przywary wszystkich stanów społecznych, wady zauważał także u duchownych, do których sam należał. Im także nie pozostawał dłużny. Najskuteczniejsza bronią twórczości literackiej według Krasickiego, jest śmiech. Posługiwał się on komizmem by naznaczyć wszystko to, co zasługuje na krytykę: złe ludzkie charaktery, wady człowieka, ale także ułomności niepoprawnych stosunków społecznych czy systemu państwowego. Zasada nauki przez zabawę była według Krasickiego najskuteczniejszym środkiem, wychowawczym. Pisał on: i śmiech niekiedy może być nauką, Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa”. Utwory jego mają dlatego charakter głównie dydaktyczny, a poruszane w nich problemy są ponadczasowe.
Krasicki tworzył przede wszystkim bajki, satyry i poematy heroikomiczne. W 1775 roku wydał poemat heroikomiczny „Myszeis” („Myszeida”) dzieło rozpisane na 10 ksiąg, pisane oktawą, nawiązujące do legendy o królu Popielu. Fabułę tworzy walka kotów z wojskami szczurzo-mysimi, z udziałem ludzi. Metaforyczne znaczenie utworu ma za zadanie krytykę obyczajowości szlacheckiej (awanturnictwa i pieniactwa) oraz egoizmu i przekupstwa posłów Rzeczypospolitej.
Rok 1776 przynosi drukiem kolejne wybitne dzieło Krasickiego, powieść „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”, które to dzieło często określane jest mianem pierwszej polskiej powieści nowożytnej. Napisana w formie pamiętnika, którego autorem jest tytułowy bohater, imć Mikołaj Doświadczyński, niezbyt rozgarnięty szlachcic, który pod koniec swego pełnego doświadczeń życia opowiada o swoim wychowaniu, o swoich podróżach i całej swej burzliwej biografii. Była to dla Krasickiego doskonała metafora oblicza społeczeństwa, pokazania jego wad i wskazania możliwości naprawy sytuacji.
Anonimowo wydany w 1788 roku poemat heroikomiczny zatytułowany „Monachomachia czyli Wojna mnichów”’ był ostrą satyrą skierowaną przeciw stanowi duchownemu. Tematem utworu jest walka pomiędzy dwoma zakonami: karmelitami i reformatorami. „Monachomachia” wywołała skandal. Duchowieństwo było oburzone, że ktoś ośmielił się krytykować publicznie sposób życia kleru. Tymczasem Krasicki, jak przystało na oświeconego obywatela Rzeczypospolitej, krytykował w duchu idei oświeceniowych wady niezależnie od tego, kto je miał.
Inne istotne dzieła to: powieść edukacyjna „Pan Podstoli” (1778-1784); „Bajki i przypowieści” (1779 rok), które stały się najtrwalszym pomnikiem polskiego Oświecenia; „Satyry” z 1779 roku; „Antymonachomachia” i „Historia” z 1779 roku. W 1780 roku Krasicki wydał „Wojnę chocimską” a w 1781 roku, w Warszawie, drugą w historii Polski encyklopedię (po „Nowych Atenach” Benedykta Chmielowskiego) zatytułowaną „Zbiór potrzebniejszych wiadomości”. Było to dwutomowe dzieło, z uporządkowanymi alfabetycznie hasłami – można by nazwać ją pierwszą polską encyklopedią powszechną. Po śmierci Krasickiego ukazało się uzupełnienie jego „Zbioru…” w postaci sześciotomowego wydawnictwa opublikowanego w zbiorowym wydaniu dzieł Krasickiego.
Agata Ignatowicz 2008.06.19
