Urodzony na Wilnie, w Zaosiu w Wigilię 1798 roku syn Mikołaja i Barbary Mickiewiczów wychowywał się w drobnomieszczańskiej rodzinie, w Nowogródku. Jako dziewięcioletni chłopiec rozpoczął naukę w miejscowej szkole powiatowej. Już wtedy stawiał pierwsze kroki literackie. Kiedy Mickiewicz miał 14 lat, zmarł mu ojciec. Sytuacja finansowa rodziny Mickiewiczów znacznie się pogorszyła. W 1815 roku młody Adam wyjechał do Wilna i rozpoczął naukę na tamtejszym uniwersytecie, który był wówczas ważnym ośrodkiem oświeceniowym na Litwie. Zapisał się na Wydział Nauk Fizycznych i Matematycznych, ale brał jednocześnie udział w wykładach na Wydziale Nauk Moralnych i Politycznych oraz na Wydziale Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Przygotowywał się do zawodu nauczyciela, który to zawód, po ukończeni studiów i uzyskaniu tytułu magistra podejmuje w szkole powiatowej w Kownie. Pracował tam w latach 1819-1823, a więc w czasie swego debiutu literackiego (1822 r.). Istotnym młodzieńczym doświadczeniem Mickiewicza była nieszczęśliwa miłość do Marii Wereszczakówny, która została poślubiona innemu. Dla młodego Mickiewicza Maryla stała się uosobieniem ideału kobiety, a przeżycia poety stworzyły mu ideał romantycznej wyidealizowanej miłości.
W czasie studiów Mickiewicz był współzałożycielem tajnego Towarzystwa Filomatów (Miłośników Nauki), a następnie Towarzystwo Filaretów (Miłośników Cnoty), których celem było propagowanie samodyscypliny, pracy samokształceniowej i naukowej. Filomaci prowadzili także działalność wychowawczą i patriotyczną wśród młodzieży uniwersyteckiej. Za uczestnictwo w tym tajnych zgrupowaniu Mickiewicz, kilka lat później, został osadzony w więzieniu (listopad 1823 – do maja 1824 r.). Po wyjściu z więzienia, jesienią 1824 roku opuścił Litwę i wyruszył w pięcioletnią podróż po Rosji. Przebywał w Petersburgu, Odessie, na Krymie a potem w Moskwie, gdzie poznał ówczesnych wybitnych twórców rosyjskich, m.in. Puszkina i Rylejewa i zaprzyjaźnił się z wieloma Rosjanami. Dzięki pomocy swych rosyjskich przyjaciół, w 1829 roku uzyskał paszport i statkiem wyruszył w powrotna podróż do Europy Zachodniej. Dotarł do Niemiec, gdzie w Berlinie uczęszczał na wykłady Hegla, w Weimarze poznał Goethego, podróżował po Czechach, Szwajcarii i Włoszech. W 1832 roku znalazł się w Dreźnie a stamtąd wyjechał do Paryża, gdzie spędził (z krótkimi przerwami na drobne wyjazdy) resztę swego życia. W 1834 roku ożenił się z Celiną Szymanowską, która w latach 1835-1850 urodziła mu sześcioro dzieci. Mickiewicz nie miał stałej pracy, od 1839 roku wykładał literaturę łacińską w Akademii w Lozannie, w 1840 objął katedrę literatury słowiańskiej w Collége de France. Rok później Mickiewicz poznaje Andrzeja Towiańskiego i ulega jego wpływom stając się głównym głosicielem i przywódcą założonego przez Towiańskiego Koła Sprawy Bożej. Przez te kontakty, w 1844 roku władze Collége de France zawieszają Mickiewicza w czynnościach profesora. W 1855 roku umiera mu chora na chorobę psychiczną żona, a Mickiewicz pozostawiając w Paryżu nieletnie dzieci i wyjeżdża do Turcji, gdzie niespodziewanie umiera w szpitalu w Stambule 26 listopada, prawdopodobnie na cholerę przeżywszy zaledwie 57 lat. Pochowano go we Francji, ale w 1890 roku jego zwłoki przeniesiono na katedrę wawelską do Krakowa.
Utwory Mickiewicza były ściśle powiązane z jego działalnością, z przeżyciami i podróżami, które odbywał. Pierwsze utwory nazwać można filomackimi – były to wiersze tworzone jeszcze w czasie wczesnej młodości oraz podczas studiów: „Zima miejska”; „[Hej radością oczy błysną…]”; „Pieśń filaretów”; „Oda do młodości”; „Improwizacja z powodu wysłania filaretów…”; „Do Joachima Lelewela”; „Do Zana”. Okres oficjalnego debiutu poety, tj. Rok 1822 to czas „Ballad i romansów” wydanych w zbiorze „Poezyje”.
Okres rosyjski w życiu Mickiewicza zaowocował przede wszystkim takimi utworami jak „Grażyna”, II i IV część „Dziadów” (wyd. 1823 r.), wybitne „Sonety krymskie” (1826 r.), „Konrad Wallenrod” (1828 r.).
Okres rzymsko-drezdeński zaowocował w latach trzydziestych dziewiętnastego wieku wierszami patriotycznymi, będącymi reakcją na wybuch powstania listopadowego („Reduta Ordona”, „Śmierć Pułkownika”). W Dreźnie, w 1831 roku powstała III część „Dziadów”, w 1832 zaś „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego”. Od 1832 roku Mickiewicz rozpoczął pracę nad epopeją narodową, „Panem Tadeuszem”, który powstawał przez dwa lata (1832-1834) i wydany został w 1834 roku.
Schyłek życia Mickiewicza to okres twórczości nazywany parysko-lozańskim. Obfitował w liryki, poezje, bajki, wiersze rozliczeniowe i refleksje nad życiem człowieka wydane w 1839 roku jako „Liryki lozańskie” („Lis i kozioł”, „Golono, strzyżono”, „Żona uparta”, „Żal rozrzutnika”, „Snuć miłość” czy „Polały się łzy”).
Mickiewicz był poetą cenionym przez ówczesne sobie społeczeństwo, był prorokiem, mistykiem, człowiekiem uznawanym zarówno w Polsce, jak i wszędzie tam, gdzie się pojawiał zagranicą. Wybitne dzieła Mickiewicza przetrwały próbę czasu, do dziś uznawany jest za mistrza pióra, źródło inspiracji i wzorzec kunsztu literatury zarówno pod względem treści jak i formy. Różewicz pisał:
Chleb
który żywi i zachwyca
który się w krew narodu zmienia
poezja Mickiewicza
sto lat nas karmi
ten sam chleb
siłą uczucia
rozmnożony.
Tadeusz Różewicz, „Chleb” (1955)
Agata Ignatowicz 2008.07.18
