Z pochodzenia mieszczanin studiował prawdopodobnie na Akademii Krakowskiej, później na niej wykładał. Dobrze znał łacinę i posługiwał się polszczyzną, która właśnie rozpoczynała swój żywot. Był kapłanem, ale trzeźwo patrzył na naukę Kościoła, z wieloma jego poglądami się nie zgadzał, co wyczytać można z jego dzieł.
Biernat z Lublina w pierwszej polskiej drukarni Floriana Unglera w Krakowie wydał w 1513 roku, w drukowanym wówczas modlitewniku, swoją prozę zatytułowaną: „Raj duszny”. Długo uważano, że była to pierwsza książka wydrukowana w języku polskim. Najnowsze badania historyków literatury wykazały jednak, że istniało prawdopodobnie wcześniejsze wydanie polskiej książki, zaginionej dziś „Historyi umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa” (prawdopodobnie sprzed 1508 roku). „Raj duszny” stanowił popularny w czasach Biernata z Lublina modlitewnik dla osób świeckich, był swoistym tłumaczeniem dzieła łacińskojęzycznego „Antidotarius animae” autorstwa Mikołaja Saliceta, uzupełnionym o znane Biernatowi z Lublina modlitwy polskie.
W 1522 roku Biernat z Lublina opublikował „Żywot Ezopa Fryga”, który był tłumaczeniem na język polski łacińskiego dzieła i dołączył do tego wydania swoje bajki. „Żywot Ezopa Fryga” był opowieścią o szlachetnym i mądrym tytułowym niewolniku greckim. Ezop nie był postacią wymyśloną przez Biernata z Lublina. Była to postać legendarna – Ezop pochodził z Frygi, żył podobno w VI wieku p.n.e., cechował się szczególną brzydotą, nie miał wykształcenia, ale zamiast tego miał wrodzoną mądrość i dobroć. Początkowo był niewolnikiem, ale jego spryt spowodował, że stał się wyzwoleńcem. Dołączone do wydania z 1522 roku bajki, miały charakter alegoryczny. Twórczość Biernata cechował wyjątkowy krytycyzm wobec Kościoła hierarchicznego, stworzył on świecki i radykalny nurt średniowiecznej twórczości literackiej. Wspomnieć wystarczy dedykację do „Ezopa…”, w której Biernat ośmiela się pisać:
Nie patrzając na biskupy,
Którzy mają złote kupy,
Boć nam ci wiarę zelżyli,
Boże daj, się polepszyli.
Dwór nam pokazał kapłany,
Kanoniki i dziekany;
Wszystko w kościele zdworzało,
Nabożeństwa bardzo mało.
Biernat przełożył z łaciny 210 bajek wierszem, nadając im nowatorski i indywidualny charakter: każda bajka w tytule zawierała przysłowie i zakończona była morałem. Z powodu tych właśnie wydań Biernat bywa nazywany pierwszym polskim bajkopisarzem. Zawarte w bajkach i w „Żywocie Ezopa Fryga” idee, były wyraźnym sygnałem tworzących się idei humanizmu renesansowego, którego zwolennikiem był Biernat z Lublina. „Żywot Ezopa…” zaliczany jest do nurtu literatury błazeńskiej.
Biernatowi z Lublina przypisuje się też autorstwo dzieła zatytułowanego „Dialog Palinura z Charonem”, które było przekładem z języka czeskiego tekstu Mikuláša Konáča (czeski autor przełożył wcześniej to dzieło z łaciny).
Twórczość Biernata wyraźnie nacechowana była jeszcze poetyką średniowiecza, ale sam twórca wyznawał poglądy bardzo już humanistyczne i renesansowe. Współcześnie powiedzielibyśmy, że dzieła autora „Żywota Ezopa…” trafiły pod strzechy – jego książki były czytane. Do dziś zachował się tylko jeden egzemplarz „Raju dusznego”, w dodatku pochodzący z drugiej edycji tej książki (1578 r.).
Agata Ignatowicz 2008.06.19
