Szanty są gatunkiem muzycznym spopularyzowanym w XVIII i XIX wieku przez ówczesnych żeglarzy, którzy najczęściej śpiewali je podczas wspólnej pracy. Pomagały one wykonywać monotonne, ale zarazem rytmiczne czynności. Zwykle śpiewano je acappella choć czasem używało się w podkładzie prostych instrumentów.
Jest wiele różnych rodzajów szant, których nazwy najczęściej biorą się od nazwy czynności przy okazji wykonywania, której się ją śpiewało. I tak możemy wyróżnić szanty: fałowe, kabestanowi, kotwiczne czy choćby pompowe.
Jeśli chodzi o teksty szant to ich główną cechą była sprośność, a jednocześnie pewna prostota i dwuznaczność.
Obok szant śpiewano również inne pieśni, które zwano pieśniami kubryku. Były to ballady śpiewane podczas odpoczynku czy w czasie pobytu w porcie. Często można też obok tych dwóch rodzajów spotkać jeszcze pieśni z mesy, które najczęściej śpiewają oficerowie.
Dzisiaj poza tradycyjnymi piosenkami żeglarskimi szantami nazywamy również wszystkie utwory o tematyce żeglarskiej, w tym również współczesną balladę marynistyczną. Jednak taka klasyfikacja budzi spory sprzeciw wśród tradycjonalistów. Dlatego też, aby wyróżnić te tradycyjne, pierwotne szanty (czyli te śpiewane przez marynarzy na statkach) zaczęto nazywać je szantami klasycznymi.
Mówiąc o szantach trzeba tutaj wspomnieć o znaczeniu Polski w kształtowaniu tego gatunku. Warto tutaj powiedzieć, że w latach 70tych i 80tych Polska jest jednym z ważniejszych krajów, w którym rozwijał się ten gatunek. Polscy żeglarze słyną z bogatego repertuaru i niezwykłych zdolności wokalnych. O rozwoju szant i ich popularności w Polsce świadczy również ilość organizowanych festiwali szantowych. Obecnie jest ich prawie setka.
Mówiąc o rodzajach szant, które można spotkać w Polsce to poza wymienionymi wcześniej rodzajami funkcjonują jeszcze dwa inne. I tak pierwszym z nich jest szanta dziecięca, czyli piosenki dotyczące żeglarstwa pisane specjalnie dla dzieci i przez nie też są one wykonywane. Natomiast drugim rodzajem są szanty babskie, które nie tylko śpiewane są wyłącznie przez panie, ale także mówią nie tylko o żeglarstwie, ale również o tęsknocie kobiet czekających na powrót ukochanego z morza.
Twórcy szant
Mówiąc o polskich szantach warto tutaj wspomnieć kilka najważniejszych nazwisk związanych właśnie z tym gatunkiem. Wszyscy opisani poniżej muzycy tworzą polskie szanty, a także tworzą bądź też tworzyli ważniejsze polskie zespoły szantowe.
Na początku wymieć należy urodzonego w 1965 roku Henryk „Szkot” Czekała, który to jest uważany za jednego z ważniejszych przedstawicieli polskiej muzyki szantowej. Czekała od 1985 roku jest wokalistą grupy „Mechanicy Shanty”.
Mówiąc o wokalistach szantowych należy również wspomnieć niewidomego pieśniarza i gitarzystę Romana Roczenia, który występuje na polskiej scenie od 1997 roku. Co ciekawe jest on uważany za jednego z najbardziej znanych i cenionych twórców tego gatunku.
Kolejną wartą wspomnienia osobą jest Jacka Apanasewicza, który początkowo wchodził w skład zespołu Kochankowie Sally Brown, z którym nagrał jedną płytę po czym odszedł z grupy po to by założyć następną. Następnie wraz z Grzegorzem Lewtakiem, Jerzym Ozaistem oraz z Wiktorem Bartczakiem założyli zespół North Wind, który nagrał dwie płyty.
Innym twórcą szant był Józef „Jose” Kaniecki, który nie tylko był współzałożycielem zespołu Szela, ale również związany był z większością ważniejszych formacji szantowych takich jak: EKT Gdynia, Cafe Kwadrans, Gdańska Formacja Szantowa, Grand Gangsters, Krewni i Znajomi Królika, Pressburger Klezmer Band, Słodki Całus od Buby, Smugglers, Trio Klezmerskie czy Ziętek Acoustic Band.
Jerzy Porębski to kolejny polski pieśniarz, który przez wiele lat był członkiem legendarnej grupy Stare Dzwony, a obecnie jest członkiem rady programowej Polskiej Fundacji Morskiej. Również z tej grupy (Stare Dzwony) wywodzi się Ryszard Muzaj, który obok występów w Starych Dzwonach był również autorem wielu programów radiowych i telewizyjnych dotyczących żeglarstwa.
Także Janusz Sikorski przez wiele lat był członkiem i jednym z założycieli zespołu Stare Dzwony. Co więcej grał również w czeskiej grupie Blue System, gdzie debiutował (1971). Poza działalnością muzyczną był również dziennikarzem (1979 – 1992) początkowo Rozgłośni Harcerskiej później Programu IV Polskiego Radia i warszawskiego oddziału Radia Wolna Europa, gdzie prowadził audycje Kliper siedmiu mórz, w których zajmował się popularyzacją muzyki szantowej.
Do innych twórców polskich szant i animatorów polskiego ruchu szantowego zaliczyć należy Marka Szurawskiego (współzałożyciela i członka formacji szantowej Stare Dzwony), Ireneusz „Messalina” Wójcicki (członek zespołu EKT Gdynia), Andrzej Koryncki oraz Paweł Aleksanderek (współzałożyciel i frontman wrocławskiego zespołu Orkiestra Samanta)
Marta Kotas 2009.02.01
