Paweł Althamer

Paweł Althamer to polski artysta urodzony 12 maja 1967 roku w Warszawie. Jest autorem licznych rzeźb, instalacji, filmów wideo, zajmuje się również performancem.

Na przełomie lat 80. i 90. studiował na Wydziale Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zakończył je pracą dyplomową w pracowni Grzegorza Kowalskiego. Była nią rzeźba – autoportret "Paweł Althamer", która została zaprezentowana w Kolekcji 3 Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie.

Podczas studiów wykonał pierwszy performance "Woda, czas, przestrzeń" (1991), w której to artysta zamknął się w foliowej torbie, powoli wypełnianej zimną wodą oraz pracę "Kardynał" (1991) – w obecności kolegów i koleżanek Althamer palił marihuanę siedząc w wannie wypełnionej wodą i purpurowym roztworem, do dźwięków muzyki religijnej.

Początki jego twórczości wiążą się z wykorzystywaniem prostych technik oraz nietypowych materiałów, takich jak: trawy, patyków, skóry, jelit zwierzęcych oraz konopii, za przykłady mogą posłużyć rzeźby z 1991 roku - "Postać stojąca" oraz "Studium natury".

Jego pierwsza indywidualna wystawa odbyła się w 1991 roku w płockiej Galerii a.r.t., gdzie przywrócił pierwotną funkcję lokalu. Paweł Althamer oczyścił galerię, wymył podłogi, zdrapał białą farbę z pieca kaflowego oraz wniósł meble i sprzęty, które spowodowały, że galeria na powrót stała się znów mieszkaniem. Ponadto, artysta, który spędził w lokalu kilka dni, rejestrował życie codziennie sąsiadów.

Pięć lat później artysta wykorzystał podobny pomysł – z tym, że na warsztat wziął tym razem Galerię Foksal. Pomieszczenie zamienił w poczekalnie – pokrywając podłogę białym linoleum, ustawiając białe fotele autobusowe i wmontowując dodatkowe szklane drzwi. Po wejściu do pomieszczenia okazywało się, że prowadzi ono dalej – na zewnątrz, przez otwór umieszczony tradycyjnie zarezerwowanym na obrazy. Althamer wybił bowiem w ścianie galerii przejście do małego ogrodu. Instalację wewnątrz porównywano do pokoju medytacji.

Później, w połowie lat 90., poświęcił się sprawom społecznym, a w szczególności zajmował go temat umiejscowienia sztuki oraz twórczości we współczesnym świecie. Sam artysta w jednym z wywiadów wspomniał: "Młodych artystów nieraz dotyka poczucie winy, że uwolnili jakąś mroczną siłę, że są szkodliwi społecznie, napiętnowani, bo zajmują się sobą, zamiast się rozejrzeć po świecie".

Wiele internautów z pewnością kojarzy pewne zdjęcie krążące po sieci – blok mieszkalny, na którym powstał napis "2000" poprzez zgaszanie i zapalenie świateł w oknach poszczególnych mieszkań w sylwestrową noc. Akcja ta została zaprojektowana przez Althamera i została zatytułowana jako "Bródno 2000".

W 2001 roku w centrum Warszawy – w ścisłym sąsiedztwie Galerii Foksal – artysta zbudował "Domek na drzewie", czyli miejsce wyciszenia i odosobnienia w centrum dżungli miejskiej. O jego oderwaniu od cywilizacji wskazywało też działanie z 2002 roku w Berlinie, gdy w garniturze wraz z wszystkimi atrybutami biznesmena pojawił się przy fontannie w Sony Centre – miejsce charakterystyczne dla tzw. "białych kołnierzyków", gdzie rozebrał się, pozbawiając odzieży, teczki, komórki. Jednocześnie odrzucił swoją tożsamość, a akcję nazwał "Autoportret jako biznesmen".

W latach 2003 – 2004 wraz z Arturem Żmijewskim, Paweł Althamer wykonał serię filmów – "Tak zwane fale oraz inne fenomeny umysłu". Są pewnego rodzaju dokumentacją przeżywania doświadczeń pozarozumowych, które uznaje się za sposoby na poszerzanie ludzkiej percepcji. Artysta stosuje takie środki jak narkotyki i hipnozę. Jednym z ciekawszych doświadczeń była wizja podczas seansu hipnotycznego, kiedy to artysta powrócił do jednej ze swych poprzednich inkarnacji, gdy w pierwszej połowie XX. wieku jako kilkuletni chłopiec chodził po ruinach zniszczonej Warszawy ze swym psem Burkiem.

Wiele dyskusji artysta wzbudził swoją decyzją z 2006 roku. Otóż swoją indywidualną wystawę w paryskim Centre Pompidou przekształcił w wystawę zbiorową, w której wspólnie z nim, na równych zasadach udział wzięło jedenastu młodych twórców mieszkających we Francji. Paweł Althamer stał się również niejako kuratorem wystawy. Wystawa nosiła tytuł "Au Centre Pompidou".

Niedawno zrealizowanym projektem Pawła Althamera był projekt "Raj" w Targówce. Artysta poprosił dzieci w jednej ze szkół na Bródnie, by namalowały raj według obrazów, które otrzymały. Na podstawie rysunków dzieci, Althamer wraz z architektem krajobrazu Marcinem Tojanowskim, zaprojektowali ogród, który jest wtopiony w resztą parkowego krajobrazu, jednak odróżnia się od niego intensywnością.

W 2004 roku Paweł Althamer został uhonorowany nagrodą im. Vincenta van Gogha – czyli prestiżową europejską nagrodę przyznawana artyście, który w ocenie jury "będzie miał znaczący i trwały wpływ na sztukę współczesną". Na wystawę z okazji przyznania mu owej nagrody, artysta zaprosił kilkunastu nastoletnich chłopców z warszawskiego Bródna. Na stale współpracuje z warszawską Fundacją Galerii Foksal.

Jako rzeźbiarz jest głównie kojarzony z charakterystycznymi postaciami ubranymi w starą odzież. Należy jednak pamiętać, że jego prace przyjmują często charakter synkretyczny. Artysta z łatwością porusza się między różnymi środkami przekazu, łącząc je ze sobą i tworząc nowe jakości. Nie boi się nowych wyzwań i projektów, o czym może świadczyć jego bogaty dorobek artystyczny, bardzo zróżnicowany w formie i treści. Mogłoby się wydawać, że Paweł Althamer żongluje formą i niesamowicie się nią bawi. Trudno się zatem dziwić, że jest uznawany za jednego z wybitniejszych współczesnych artystów.

Jolanta Nowaczyk, 21.12.2009