Wiadomo, że urodził się w 1530 roku, w Sycynie (ziemia radomska, obecnie woj. mazowieckie), ale już szczegółowa data jego urodzin nie jest znana. Niewiele wiadomo o latach jego dzieciństwa. Ślady pojawiają się dopiero w 1544 roku, kiedy to w wieku 14 lat podjął studia w Akademii Krakowskiej, 3 lata później zmarł mu ojciec (matka zmarła, gdy Kochanowski miał 27 lat, w 1557 r.). Dzięki krakowskiej immatrykulacji znalazł się w najwybitniejszym ówczesnym ośrodku renesansowym i humanistycznym Polski. Studiów krakowskich nigdy nie ukończył, ale naukę kontynuował w Królewcu i Padwie. Młody Kochanowski przebywał na wielu dworach książęcych i magnackich. Była to dla niego szansa na zdobycie potrzebnej ogłady, wiedzy i doświadczenia. W 1552 r. wyjechał na studia do wspomnianej Padwy, ówczesnego centrum humanizmu europejskiego. Studiował pod okiem tak wybitnych humanistów jak Bernardino Tomitano czy Francesco Robortello. W tym samym czasie w Padwie przebywali inni polscy humaniści (Łukasz Górnicki, Andrzej Nidecki, Stanisław Porębski), z którymi Kochanowski się zaprzyjaźnił, a przyjaźń ta przeniosła się na grunt polski. Wśród wszystkich tych wybitnych osób Kochanowski doskonalił swoje wykształcenie, chłonął idee humanizmu europejskiego i połknął bakcyla twórczości w języku rodzimym (kontakt z Pierrem Ronsardem, propagatorem twórczości w rodzimych językach).
Kochanowski początkowo tworzył po łacinie. Pierwszym utworem było właśnie epitafium łacińskie, poświęcone Erazmowi Kretkowskiemu (polski podróżnik i dyplomata). Badacze przypuszczają, że Kochanowski zaczął tworzyć intensywnie już podczas pobytu w Padwie. Były to ody, pieśni, elegie i epigramaty. Niewiele z tych utworów się zachowało. W 1584 r. w Krakowie utwory te zostały zebrane i wydane pod tytułem „Elegiarum libri IV”. W 1562 r. powstał poemat zainspirowany Biblią, zatytułowany„Zuzanna”, do którego Kochanowski dołączył wiersz „Czego chcesz od nas Panie”. W tym samym czasie poeta wydał dwa poematy polityczne: „Zgoda” i „Satyr albo dziki mąż”. Wtedy też najprawdopodobniej napisał utwór prozatorski „O Czechy i Lechu historyja naganiona”. W 1564 roku trafił do rąk czytelników poemat heroikomiczny „Szachy”.
Rok 1570 to data przełomowa w życiu poety. Przeniósł się on wówczas do Czarnolasu (majątek po ojcu), zerwał z dworami, na których się dotychczas kształcił i na których przebywał, w 1575 roku ożenił się z Dorotą Podlodowską. Mieli razem 6 córek, z których trzy zmarły w dzieciństwie. Po śmierci Kochanowskiego urodził mu się jeszcze syn. Życie rodzinne i spokój stały się dla poety priorytetami. Ale tworzył nadal. W 1578 roku wystawiono „Odprawę posłów greckich”, rok później drukowano już „Psałterz Dawidów”. W 1584 r. powstał cykl utworów łacińskich oraz „Fraszki”.
Pomimo tragedii rodzinnych, którymi były śmierci córek, okres czarnoleski był dla Kochanowskiego najbardziej płodnym i dojrzałym twórczo czasem. Twórczość jego była wtedy najbogatsza i najdojrzalsza. W 1599 roku zmarła mała córeczka Kochanowskiego, Urszulka (Orszulka). Talent liryczny poety dał o sobie znać w pieśniach oraz w trenach, napisanych dla zmarłej córki (i o zmarłej córce). Był to misternie zbudowany cykl 19 wierszy, pomnik dla swojej niewinnej i utalentowanej Orszulki. Cały jego światopogląd legł w gruzach, niosąc ze sobą dramatyczne pytania o sens wyznawanego dotychczas systemu wartości. Ale poeta-człowiek renesansu, po przejściu przez zwątpienie i rozpacz, musiał w końcu zaakceptować to doświadczenie, jako przynależne ludzkiej egzystencji. Zgodnie z zasadą „Homo sum, humani nihil a me alienum puto” (człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce) wszystkie dylematy epoki odbiły się w twórczości Kochanowskiego: filozoficzna kontemplacja ludzkiego losu, tematy społeczno-polityczne, tematyka dworska i ziemiańska a nawet krotochwilne, biesiadne motywy.
Kochanowski zmarł nagle, w wieku 54 lat, w sierpniu 1584 roku, w Lublinie. Przyczyną był prawdopodobnie udar mózgu (atak serca?). Współcześni mu byli przekonani, że zakończyła się ważna epoka w literaturze polskiej. Śmierć Kochanowskiego opisywali ówcześni twórcy, m.in.: Sebastian Fabian Klonowic, Andrzej Trzecieski i Kasper Miaskowski.
Agata Ignatowicz 2008.06.19
