Roman Palester był polskim kompozytorem urodzonym w Śniatyniu na Ukrainie, 28 grudnia 1907 roku, natomiast zmarł 25 sierpnia 1989 roku w Paryżu.
Już w wieku 7 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie, którą kontynuował później w Konserwatorium Muzycznym we Lwowie, gdzie studiował w latach 1921 – 1925. Następnie uczył się w Warszawie, gdzie w latach 928 – 1931 studiował kompozycję. Dodatkowo poza nauką muzyki Palester studiował równocześnie historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.
Działał również w wielu towarzystwach muzycznych w tym był również pełnił funkcję wiceprezesa Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich (1937 – 1938), a także od 1937 roku był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej.
Zajmował się również tworzeniem muzyki filmowej. Nawiązał współpracę z reżyserami takimi jak: Józef Lejtes i Aleksandrem Fordem.
Kiedy wybuchła II wojna światowa był więziony przez sześć tygodni na Pawiaku. Było to w 1940 roku. Również on w czasie Powstania Warszawskiego utracił wiele ze swoich kompozycji.
Po zakończeniu wojny, w latach 1945 – 1947 pełnił funkcję profesora kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, gdzie dodatkowo od maja do sierpnia 1945 roku był również prorektorem. W 1947 roku przeniósł się do Paryża. Początkowo miał zostać na chwilę, nie myślał o emigracji. Kiedy chwilowo wrócił do Polski na Zjazd Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949 roku nazwano go formalistą, co ostatecznie zadecydowało o tym, że ostatecznie wyemigrował z kraju. I tak w latach 1952 – 1972 przebywał w Monachium, gdzie był kierownikiem działu kulturalnego polskiej sekcji Radia „Wolna Europy”.
Po tym jak wyemigrował jego nazwisko zostało usunięte z krajowych publikacji, do których powrócił dopiero w 1977 roku.
Roman Palester przyjechał do Polski tylko raz, w 1983 roku kiedy to wykonywano jego Hymnus pro gratiarum Actione . Drugi raz nie zdążył przyjechać ponieważ jego stan zdrowia pogorszył się. Mimo prowadzonego leczenia Palester umarł w 1989 roku, a pochowano go na polskim cmentarzu w Montmorency.
Nagrody
Za swoją twórczość Roman Palester zdobywał liczne nagrody i wyróżnienia. I do najważniejszych z nich zaliczyć należy przede wszystkim: nagrodę na
Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Londynie (1930), I nagroda konkursu Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (1935) czy złoty medal na Wystawie światowej w Paryżu (1937).
Twórczość
Roman Palester komponował utwory orkiestralne, kameralne, sceniczne, wokalno-instrumentalne, wokalne – solowe, a także kantaty, muzykę fortepianową, a także teatralną, filmową i radiową.
W jego twórczości początkowo daje się odnaleźć wpływy Strawińskiego, Szymanowskiego oraz Hindemitha. Jednak z czasem odnalazł swój własny i odrębny styl.
Treny [wersja I], trzy fragmenty z Jana Kochanowskiego na głos i zespół instrumentalny (1923-28), Sonatina na skrzypce i wiolonczelę (1929), Kwartet smyczkowy nr 1 (1929-30), Trzy pieśni do słów Kazimiery Iłłakowiczówny na sopran i fortepian (1930), Psalm V na baryton, chór mieszany i orkiestrę (1930-31), Taniec z Osmołody na orkiestrę symfoniczną (1932), Symfonia dziecięca na 7 instrumentów (1932), Symfonia nr 1 na wielką orkiestrę (1934-35), Wariacje na orkiestrę kameralną (1935), Mała uwertura na orkiestrę symfoniczną (1935), Piosenka łowicka na fortepian (1935), Pociąg towarowy na fortepian (1935), Kanon na fortepian (1935), Koncert na fortepian i orkiestrę (1935-36), Kwartet smyczkowy nr 2 (1936), Sonatina na trzy klarnety (1936), Pieśń o ziemi, balet w trzech odsłonach (1937), Tańce polskie z baletu Pieśń o ziemi na orkiestrę (1937), Suita symfoniczna (1937-38), Concertino na saksofon altowy i orkiestrę smyczkową (1938), Sonata na dwoje skrzypiec i fortepian (1939), Divertimento na 6 instrumentów (1939-40), Koncert na skrzypce i orkiestrę (1939-41), Sonatina na fortepian na 4 ręce (1940), Symfonia nr 2 (1941-42), Concertino na fortepian i orkiestrę (1942), Kołacze, poemat weselny na chór żeński i orkiestrę kameralną (1942), Kwartet smyczkowy nr 3 (1942-44), Polonezy M. K. Ogińskiego na małą orkiestrę (1943), Dwie etiudy na fortepian (1943), Requiem na 4 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę (1945-49), Serenada na dwa flety i orkiestrę smyczkową (1946), Trio smyczkowe nr 1 (1946), Nokturn [wersja I] na orkiestrę smyczkową (1947), Mała serenada na flet, skrzypce i altówkę (1947), Sinfonietta na orkiestrę kameralną (1948), Divertimento na 9 instrumentów (1948), Suita weselna na mały zespół instrumentalny (1948), Symfonia nr 3 na dwie orkiestry smyczkowe (1948-49), Wisła [wersja I], kantata na głos recytujący, chór mieszany i zespół instrumentalny (1948-49), Symfonia nr 4 [wersja I] (1948-52), Missa brevis na chór mieszany a cappella (1951), Passacaglia na orkiestrę (1953), Nokturn [wersja II] na orkiestrę smyczkową (1954), Adagio na orkiestrę smyczkową (1954), Preludia na fortepian (1954), Variazioni per orchestra [wersja I] (1955), Taniec polski z baletu Pieśń o ziemi na skrzypce i fortepian (1955), Concertino per clavicembalo e dieci strumenti su temi di vecchie danze polacche (1955), Muzyka na dwa fortepiany i orkiestrę (1956-59), Koncert na skrzypce i orkiestrę [wersja II] (1957-59), Study 58 na orkiestrę kameralną (1958), Piccolo Concerto per orchestra da camera (1958), Trio smyczkowe nr 2 (1959), Śmierć Don Juana, akcja muzyczna w jednym akcie (1959-61), Treny [wersja II], trzy fragmenty z Jana Kochanowskiego na głos i zespół instrumentalny (1962), Śmierć Don Juana, trzy fragmenty symfoniczne na orkiestrę (1963), Varianti na dwa fortepiany (1963-64), Duety na dwoje skrzypiec (1965), Metamorfozy na orkiestrę (1966-68), Trio stroikowe (1967), Variazioni per orchestra [wersja II] (1968), Sonata na skrzypce i wiolonczelę (1968), Suita we czwórkę na obój, skrzypce, altówkę i wiolonczelę (1969), Sonata na fortepian nr 1 (1970-71), Symfonia nr 4 [wersja II] (1972), Wariacje na fortepian (1972), Passacaglia na fortepian (1973), Kwartet smyczkowy nr 3 [wersja II] (1974), Ekspresje na fortepian (1974-75), Trzy wiersze Czesława Miłosza na sopran i 12 instrumentów (1975-77), Koncert na altówkę i orkiestrę (1975-78), Concertino na saksofon altowy i orkiestrę smyczkową [wersja II] (1977-78), Symfonia nr 5 (1977-81), Monogramy, koncert kameralny na sopran i fortepian (1978), Wisła [wersja II], kantata na głos recytujący, chór mieszany i zespół instrumentalny (1979), Hymnus pro gratiarum actione na chór dziecięcy, 2 chóry mieszane i zespół instrumentalny (1979), Etiudy na fortepian (1979-81), Sonata na fortepian nr 2 (1980), Koncert na skrzypce i orkiestrę [wersja III] (1984-85), Listy do Matki, kantata na baryton i małą orkiestrę (1984-87), Trio na flet, altówkę i harfę (1985), Wisła [wersja III], kantata na głos recytujący, chór mieszany i dwa fortepiany (1985), Suita symfoniczna [wersja II] (1986), Kolędy na chór mieszany (1988), Kolędy na sopran solo z towarzyszeniem instrumentów (1988) oraz Psalm V [wersja II] na baryton, chór mieszany i orkiestrę (1988).
Jest też autorem muzyki do filmów takich jak: Dzikie Pola (reż. Józef Lejtes, współautor obok Mariana Neuteicha) (1932), Zabawka (reż. Michał Waszyński) (1933), Młody las (reż. Józef Lejtes, współautor obok Mariana Neuteicha) (1934), Dzień wielkiej przygody (reż. Józef Lejtes, współautor obok Mariana Neutteicha) (1935), August Mocny (reż. Stanisław Wasylewski, współautor obok Leona Schillera) (1936), Róża (reż. Józef Lejtes, współautor obok Mariana Neuteicha) (1936), Dziewczęta z Nowolipek (reż. Józef Lejtes, współautor obok Mariana Neuteicha) (1936), Halka (reż. Juliusz Gardan, kierownictwo muzyczne) (1936), Ludzie Wisły (reż. Aleksander Ford, Jerzy Zarzycki, współautor obok Mariana Neuteicha) (1938), Żołnierz królowej Madagaskaru (reż. Jerzy Zarzycki, film wprowadzony przez Niemców w G.G. w 1940) (1939), Nad Niemnem (reż. Wanda Jakubowska, Jakub Szołowski, negatyw filmu zniszczony podczas nalotów niemieckich na Warszawę we wrześniu 1939 roku) (1939), Ja tu rządzę (reż. Mieczysław Krawicz, współautor obok Władysława Dana, film wprowadzony przez Niemców w G.G. w 1941) (1939), 2×2=4 (reż. Antoni Bohdziewicz, krótki metraż, film nie rozpowszechniany) (1945), Dwie godziny (reż. Stanisław Wohl, Józef Wyszomirski, film wprowadzony przez komunistów w 1957) (1946), Zakazane piosenki (reż. Leonard Buczkowski, opracowanie) (1947), Ostatni etap (reż. Wanda Jakubowska) (1948), Ulica Graniczna (reż. Aleksander Ford) (1949), Miasto nieujarzmione (Robinson warszawski, reż. Jerzy Zarzycki, współautor obok Artura Malawskiego, usunięty z napisów) (1950) oraz Pierwszy krąg (Den Foerste Kreds, reż. Aleksander Ford) (1971).
Marta Kotas 2009-07-01
