Rezerwat otworzono 9 czerwca 1965 roku. Rezerwat w tym stanie funkcjonował do 2001 roku kiedy to zdecydowano się na przebudowę (z inicjatywy dyrektor Muzeum Częstochowskiego – Iwony Młodkowskiej – Przepiórowskiej) wg projektu Lecha Nowotarskiego. W trakcie przebudowy, w październiku 2001 roku natrafiono na kolejnych pięć grobów, które znajdowały się pod posadzką holu Rezerwatu. Badania wykopaliskowe prowadzili wówczas: Iwona Młodkowska – Przepiórowska, Maciej
Kosiński oraz Magdalena Wieczorek – Szmal.
Nie można do końca określić jego rozmiarów ponieważ część cmentarzyska została zniszczona podczas prowadzonych tutaj prac ziemnych, które wiązały się z budową wiaduktu przy Alei Pokoju natomiast druga jego część może znajdować się pod jego nasypem. Do dnia dzisiejszego jednak odkryto 85 pochówków, z czego 44 to groby szkieletowe, a 25 to ciałopalne. Reszta zaś to zespoły nieokreślone ze względu na zły stan zachowania.
Mówiąc o Rezerwacie warto wspomnieć czym była sama kultura łużycka i czym charakteryzowało się to cmentarzysko
Kultura łużycka była obecna na prawie wszystkich ziemiach polskich na początku XIII wieku przed Chrystusem. Przetrwała tutaj blisko 1000 lat. Niosła za sobą nowe tradycje kulturowe i wierzenia, z czego najważniejszym był zwyczaj palenia zmarłych i grzebania ich na rozległych, płaskich cmentarzyskach.
Tamtejsza ludność prowadziła osiadły tryb życia i zajmowała się uprawą ziemi oraz hodowlą zwierząt. Archeologowie odkryli pozostałości po osiedlach mieszkalnych w pobliżu doliny zalewowej rzeki. Tam też odnaleziono cmentarzysko, które było użytkowane przez kilka pokoleń. W rejonie częstochowskim pojawiają się także groby szkieletowe jednak zwykle występują one w towarzystwie grobów ze spalonymi szczątkami, co daje do zrozumienia, że w rejonie Częstochowy panował mieszany obrządek pogrzebowy. W grobach szkieletowych zmarli byli układani w pozycji leżącej, głową na południe. Dookoła grobu często układano bruki kamienne lub obstawy z kamieni. W niektórych grobach ciałopalnych zaś odkryto, że niektóre prochy były rozkładane na wzór rozłożenia ciała – tak jak w grobach szkieletowych. Również dookoła tych grobów rozstawiano konstrukcje kamienne.
Marta Kotas 2009-08-12
